BỘ ĐỀ THI THPTQG CHUẨN CẤU TRÚC- ĐỀ 19
Môn: Ngữ Văn
Thời gian làm bài: 120 phút. 

 


I. ĐỌC – HIỂU (3 điểm)

Đọc văn bản: 
                                                                                               HOA VÀ ĐẤT

                                                                                               (1) Khi con ra đời

                  Cha gọi con là nụ hoa

                   Cha gọi con là ngọn gió

                Cha gọi con là mặt trời

                 Cha gọi con bằng tất cả

                                Những từ ngữ đẹp nhất trên đời

                                                                                             (2) Khi ấy

                                                                                             phía sau vừng sáng của con là bóng mẹ

                                                                                             rất âm thầm

                                                                                             Mẹ không làm thơ không viết văn

                                                                                             nên chỉ gọi con bằng con của mẹ.

                                                                                             Đôi mắt mẹ thâm quầng thiếu ngủ

                                                                                             bao nhiêu đêm con khó nhọc trong người

                                                                                             mẹ gầy đi, mẹ nhỏ nhoi

                                                                                             đi đứng, vào ra như chiếc bóng

                                                                                             để dành cho cha niềm hạnh phúc

                                                                                             cho cha chạy nhảy trong nhà

                                                                                             cho cha đích thực được làm cha

                                                                                             mẹ tiêu hao quá nhiều sinh lực

                                                                                             cha chỉ thức vài hôm

                                                                                             Mẹ có mấy khi được ngủ

                                                                                             nằm xuống, ngồi lên đêm hóa thành ngày

                                                                                             dòng sữa dành cho con

                                                                                             mẹ nổi gân tay

                                                                                            Đã có bài thơ nào cho mẹ của con đây

                                                                                            Cha không nhớ ra một điều đơn giản nhất 

                                                                                            nụ hoa nào có thể ra đời

                         thiếu sự cưu mang của đất.

                                         

(Hoa và đất, Đỗ Trung Quân, dẫn theo http://thivien.net) 

 

Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Nêu phong cách ngôn ngữ của văn bản.
Câu 2. Nhan đề của tác phẩm là “Hoa và đất”. Hãy giải thích hình tượng hoa và đất trong bài thơ.
Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của hai biện pháp tu từ trong khổ (1) của bài thơ?
Câu 4. Trong những thông điệp rút ra từ văn bản, anh/ chị ấn tượng nhất với thông điệp nào?
II. LÀM VĂN (7 điểm)
Câu 1 (2 điểm)
           Viết đoạn văn 200 chữ nêu suy nghĩ về đức hi sinh của người phụ nữ vĩ đại - Mẹ.
Câu 2 (5 điểm)
            Có ý kiến cho rằng: “Nghệ thuật là lĩnh vực của cải độc đáo, vì vậy, nó đòi hỏi người sáng tác phải có phong cách nổi bật, tức là có nét gì đó rất riêng, mới lạ thể hiện trong các tác phẩm của mình”. Hãy làm sáng tỏ điều đó bằng cảm nhận của anh/ chị về những đoạn văn sau:
              [...] Còn xa lắm mới đến cái thác dưới. Nhưng đã thấy tiếng nước réo gần mãi lại réo to mãi lên. Tiếng nước thác nghe như là oán trách gì, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu rừng tre nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa, rừng lửa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng...
              [...] Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân... Mùa xuân dòng xanh ngọc bích, chứ nước Sông Đà không xanh màu xanh canh hến của Sông Gâm Sông Lô. Mùa thu nước Sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vi rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn bực bội gì mỗi độ thu về...

                                                                                                                           (" Người lái đò sông Đà"- Nguyễn Tuân)
              [...] Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng...
              [...] Từ Tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây nam thành phố, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím” như người Huế thường miêu tả...”
                                                                                              (Ai đã đặt tên cho dòng sông? - Hoàng Phủ Ngọc Tường) 

 

HƯỚNG DẪN GIẢI ĐỀ THI 

Câu 1:    Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.
Câu 2:    Hoa là hình tượng ẩn dụ cho người con. Đứa trẻ sinh ra xinh xắn, đáng yêu như đóa hoa tươi tắn, thơm tho. Đất là hình tượng ẩn dụ cho người mẹ. Mẹ sinh ra ta, vất vả, nhọc nhằn, nhận lấy phần thô ráp, xấu xí để cho con luôn mạnh khỏe, bụ bẫm. Mẹ như nguồn sống, nuôi dưỡng mỗi đứa trẻ cả về thể xác và tâm hồn như đất mẹ cần cù cung cấp chất màu cho cây trái ngọt, hoa tươi.
Câu 3:    Biện pháp tu từ:
+ Điệp ngữ: lặp lại cụm từ "Cha gọi con là "
+ Điệp cấu trúc: lặp lại cấu trúc câu "Cha gọi con là..."
+ Liệt kê: các từ ngữ tác giả dùng để gọi đứa trẻ: nụ hoa, ngọn gió, mặt trời, tất cả từ ngữ đẹp đẽ trên đời.
Tác dụng:
+ Về hình thức: Tạo nhịp điệu cho lời thơ, giúp lời thơ giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
+ Về nội dung: Với cha, con như là mọi điều đẹp đẽ và quý giá nhất của tự nhiên. Qua đó, diễn tả tình yêu tha thiết, niềm hạnh phúc vô bờ của người cha khi nói về con.
Câu 4    

- Về hình thức: 5-7 dòng, diễn đạt mạch lạc.
- Về nội dung: tình yêu gia đình, cách yêu thương của cha và mẹ, đức hi sinh của mẹ, tình cha con, tình mẹ con (tình mẫu tử), chữ Hiếu,...
Sau đây là một ví dụ:
        Mẹ yêu con bằng những cái ôm. Cha yêu con bằng bờ vai vững chắc. Cha nghiêm khắc. Mẹ dịu dàng. Chẳng khó để nhận ra cách yêu thương của cha mẹ dành cho con cái. Mỗi người có cách biểu hiện khác nhau nhưng giống nhau ở tình yêu vẹn tròn, vô bờ và vô điều kiện. Con cái như đóa hoa thơm đầu cành thì cha mẹ sẵn sàng là cội rễ thương yêu và chăm sóc. Bởi vậy, hãy nghĩ về gia đình, về cha mẹ với những ý nghĩ trân trọng và yêu thương nhất.

II. LÀM VĂN (7 điểm)
Câu 1 (2 điểm)
Yêu cầu chung về hình thức và kết cấu đoạn văn:
•Xác định đúng vấn đề nghị luận.
•Nêu được quan điểm cá nhân và bàn luận một cách thuyết phục, hợp lí.
•Đảm bảo bố cục: mở - thân - kết, độ dài 200 chữ.
•Lời văn mạch lạc, lôi cuốn, đàm bảo chính tả và quy tắc ngữ pháp.
Yêu cầu nội dung:
Có nhiều hướng trình bày ý kiến, sau đây chỉ là một gợi ý:

Nêu vấn đề

 

 

+ Giải thích       

+ Đức hi sinh là sự quên mình vì người khác.

=> Là phẩm chất quý giá của con người, nâng cao giá trị con người.

=> Mẹ là hình tượng cao quý và chân thực nhất

Luận bàn

+ Nguồn gốc của đức hi sinh

+ Biểu hiện

+ Nguồn gốc: tình yêu thương tha thiết

+ Biểu hiện: Mẹ  yêu thương  con vô điều kiện:  sinh thành, dưỡng dục...mà chấp nhận hạn chế về thời gian cho bản thân, chấp nhận sự xấu xí về vóc dáng.

=> Con trưởng thành bằng chính sự hi sinh của mẹ.

Phản biện

Hi sinh vô điều kiện

Hi sinh vô điều kiện có thể dẫn đến sự ỷ lại của con cái, thái độ vô ơn.

Giải pháp

+ Hành động

+ Nhận thức

+ Mẹ thương con không có nghĩa là làm hộ con, mà là hướng dẫn để cho con có thể tự lập và vững vàng trong cuộc đời.

Liện hệ

Bài học cho bản thân

+ Kính trọng mẹ

+ Nỗ lực không ngừng.

Câu 2 (5 điểm)

Yêu cầu chung: 0,5 điểm

Thí sinh  biết kết hợp kiến thức và kỹ năng về dạng bài nghị luận văn học để tạo lập văn bản. Bài viết phải có bố cục rõ ràng, đầy đủ; văn viết có cảm xúc, thể hiện khả năng phân tích, cảm thụ. Diễn đạt trôi chảy, đảm bảo tính liên kết; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

Yêu cầu nội dung: 4,5 điểm

ĐỌC HIỂU YÊU CẦU ĐỀ

-Đối tượng chính, trọng tâm kiến thức: Ai đã đặt tên cho dòng sông, Người lát đò Sóng Đà

-Dạng bài: bàn luận một ý kiến, so sánh

-Yêu cầu: So sánh phong cách nghệ thuật của hai nhà văn, đồng thời giải thích bình luận về ý kiến: vãn chương là cái lĩnh vực của sự độc đáo,

TIẾN TRÌNH LÀM BÀI

KIẾN THỨC

HỆ THỐNG Ý

PHÂN TÍCH CHI TIẾT

CHUNG

 

 

 

 

 

 

 

 

0,5 điểm

Khái quát vài nét về tác giả - tác phẩm

        Hoàng Phủ Ngọc Tường  sinh năm  1937 ở Huế, nhưng  quê gốc ở Quảng Trị, là nhà văn có phong cách độc đáo và đặc biệt sở trường về thể loại  bút kí, tùy bút. Tác phẩm của  ông luôn có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình; giữa nghị luận sắc bén với trình bày giàu chất thơ và sự vận dụng tổng hợp tri thức triết học, địa lí, lịch sử, văn hoá... Lối hành văn trong bút kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường thường hướng nội, súc tích, mê đắm và rất mực tài hoa. Bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? được Hoàng Phủ Ngọc Tường viết năm 1981 bằng tình yêu, sự gắn bó hơn nửa cuộc đời với mảnh đất, cảnh vật, con người xứ Huế. Tác phẩm được in trong tập bút kí cùng tên năm 1986. Ban đầu, tác giả đặt tên là: Hương ơi, e phải mày chăng? Vị trí trích đoạn thuộc phần đầu của thiên tùy bút, gồm những trích đoạn hay nhất khi nhà văn miêu tả con sông Hương ở thượng nguồn và ở ngoại vi thành phố.
          Nguyễn Tuân là nhà văn lớn của nền văn học hiện đại, ông có nhiều những thành tựu nghệ thuật xuất sắc. Đặc biệt, ông tạo lập được cho mình được một phong cách nghệ thuật độc đáo: văn chương tài hoa, uyên bác. Nguyễn Tuân là nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp, luôn khám phá thế giới ở bình diện văn hóa, thẩm mỹ, luôn miêu tả con người trong vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ. Người lái đò Sông Đà - tùy bút xuất sắc được in trong tập Sông Đà  1960. Là thành quả của một chuyến đi gian khổ nhưng rất hứng  thú của  nhà văn  vào những năm  1958 -
1960. Chuyến đi đã thỏa mãn niềm khát khao xê dịch, đi để tìm kiếm vẻ đẹp của thiên nhiên, miền đất Tây Bắc, tìm ra thứ “vàng mười” đã qua thử lửa trong vẻ đẹp của con người miền Tây Bắc.
          Vị trí trích đoạn nằm ở  hai phần của  tác phẩm,  trích đoạn một đã miêu tả hình ảnh con Sông Đà hung bạo, và trích đoạn hai miêu tả hình ảnh con Sông Đà trữ tình.

Giải thích ý :

   - Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo: Nghệ thuật nói chung, văn chương nói riêng là lĩnh vực của cái độc đáo, độc đáo trong việc đi tìm cái đẹp của cuộc sống để tạo nên tác phẩm, trong việc sáng tạo nên cái đẹp, cái riêng của tác giả ở tác phẩm.
- Nó đòi hỏi người sáng tác phải có phong cách nổi bật, tức là có nét gì đó rất riêng, mới lạ thể hiện trong các tác phẩm của mình: Tác phẩm nghệ thuật nói chung, tác phẩm văn chương nói riêng đòi hỏi sự sáng tạo, mới lạ, độc đáo, thể hiện tài năng, dấu ấn cá nhân của tác giả.

 

TRỌNG

TÂM

Ai đã đặt tên cho dòng sông ?

- Vẻ đẹp ở thượng nguồn:

+ Bản trường ca để nói về sự hùng vĩ, cái mênh mang, cái âm vang của sông Hương trong không gian Trường Sơn. Bản trường ca ấy cất lên mãnh liệt giữa núi rừng đại ngàn, cuồng nhiệt và mạnh mẽ, say đắm và tha thiết.

+ Trong bản trường ca ấy, có hai nốt chủ âm để làm nên khúc trình tấu của  sông Hương ở thượng nguồn. Trước hết đó  là những nốt mạnh, với sự  réo rắt,  cao trào những  cung bậc: rầm rộ,  mãnh liệt, cuộn xoáy, Và những nốt lặng ngân nga: khi sông Hương dịu dàng say đắm chảy qua những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Tất cả đã tạo nên sự mê đắm, hoang dại đầy quyến rũ.

- Vẻ đẹp ở ngoại vi thành phố: vẻ đẹp đa sắc màu:

+ Sông Hương ở ngoại vi thành phố miêu tả lại thuỷ trình của dòng sông khi chảy về với Huế, nhưng trong cảm quan nhà văn, đó là cuộc hành trình của người con gái Hương giang tìm đến với người tình xứ Huế. Vẻ đẹp của sông Hương là vẻ đẹp được tô điểm qua thử thách.Khi chảy qua lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản, giống như là một bể lọc lớn, để nước sông Hương trở nên xanh thẳm, phải chăng giống như người con gái, sông Hương đang tự làm mới mình.
+ Khi trôi qua những dãy đồi sừng sững, sông Hương phải uốn dòng chảy, và qua hướng chảy lắt  léo đó,  sông Hương đã  phô ra được những đường cong quyến rũ của nó, Tại nơi đây, sông Hương mềm đi như một dải lụa.
+ Đặc biệt hơn, khi uốn mình qua hai dãy đồi sừng sững như thành quách, những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc  trên nền trời  tây nam thành phố: “sớm  xanh, trưa  vàng, chiều tím”, hay nói cách khác, những ngọn đồi ấy đã tạo nên chiếc áo màu sắc để khoác lên mình người con gái Hương giang. Khiến cô gái ấy thêm phần lộng lẫy và xinh đẹp.
- Sông Đà hung bạo:
+ Thác đá khi ở xa: được cảm nhận qua bốn tính từ: van xin, khiêu khích, gằn, chế nhạo. Có thể nói, không như cách miêu tả âm thanh thông thường, với những từ chỉ âm thanh để miêu tả tiếng nước thác như ầm ầm, rào rào... mà nhà văn lại sử dụng những từ chỉ trạng thái, thái độ của con người để gán lên âm thanh tiếng nước thác. Với cách dịch chuyển này, nhà văn đã đem lại cho người đọc cảm giác, ở xa kia, không còn là thác nước nữa, chờ đón con thuyền chính là con quái vật hung hãng, đầy hiểm ác.
+ Thác đá khi lại gần: Nó đã biến thành một tổ hợp trường đoạn âm thanh khủng khiếp, chưa từng thấy.  Nó đem đến sự giật thột,  cái bàng hoàng trước luồng âm thanh va đập, phóng thẳng vào màng nhĩ. Đi bóc tách các luồng âm thanh này, ta sẽ thấy lần lượt hiện lên: Là tiếng rống của hàng ngàn con trâu mộng đang hoảng sợ: Tiếng rống là âm thanh lớn,  âm vực  cao, nhưng  không phải một,  mà là hàng ngàn. Sự cộng hưởng đông đảo đó là làm cho âm thanh xé toang cả không gian. Là tiếng nổ của rừng vầu tre nứa bị cháy: với cấu tạo đặc biệt là rỗng ruột, khi cháy, vầu, tre, nứa sẽ có tiếng nổ lớn. Là tiếng xèo xèo của da trâu cháy. Và đặc biệt nhất, đó là bước chân chạy của những con trâu mộng đang hoảng sợ, giẫm đạp,  phá tuông, hoảng loạn. Ta có thể hình dung ra ngay khung cảnh hỗn loạn đó, với thân hình to lớn, đồ sộ, lại đông đảo,  cùng chạy khỏi rừng lửa, những bước chân trâu không chỉ làm nên âm thanh, nó còn làm chấn động, làm tròng chành, rung chuyển cả không gian trên bờ, dưới mặt.
- Sông Đà trữ tình:
+ Từ trên cao nhìn xuống, quả là điểm quan sát thật lý tưởng để có thể thu vào tầm mắt dòng chảy Sông Đà. Nguyễn Tuân đã đưa ra hai liên tưởng vô cùng mới mẻ, chưa từng thấy về hình dáng con sông. Có lẽ, từ điểm nhìn rất cao, hình ảnh Sông Đà đã hóa thành sợi dây thừng ngoằn ngoèo, và khi tàu bay hạ xuống, dòng sông đã hóa thành áng tóc trữ tình tuôn dài tuôn dài. Liên tưởng dòng sông như mái tóc óng ả để buông lơi, chảy dài đến bất tận. Hoa ban trắng, hoa gạo đỏ đôi bờ bung nở như nhánh xuân cài lên mái tóc, lại ẩn hiện mờ ảo trong sương  khói Tây Bắc, đó  là vẻ đẹp rất thơ, vẻ đẹp của người thiếu nữ bước ra từ cõi tiên, mà mái tóc nàng làm bừng hương sắc, xao động đất trời.
+ Xuyên qua màn mây, dòng sông còn hiện lên qua màu sắc biến ảo. Chính vẻ đẹp của mây trời đã tạo cho con sông Đà một vẻ đẹp riêng không trộn lẫn. Nguyễn Tuân phát hiện ra vẻ đẹp của sắc nước sông Đà thay đổi theo mùa. Mùa xuân, nước sông Đà xanh ngọc bích "chứ không xanh màu xanh canh hến của nước sông Gâm, sông Lô". Xanh ngọc bích là xanh trong, xanh sáng, xanh biếc  - một sắc  màu gợi cảm, trong lành. Đó là sắc màu của nước, của núi, của da trời. Mùa thu, nước sông Đà "lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn bực bội độ thu về". Câu văn sử dụng phép so sánh "lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa" khiến người đọc hình dung được vẻ đẹp đa dạng của sắc nước sông Đà. Cách miêu tả sắc đỏ màu thu Sông Đà của Nguyễn Tuân cũng thật độc đáo. Đỏ bầm, màu đỏ không gắt, không nhạt, mang trong mình chút hồng hào, pha vào đó sắc phù sa, lại không đục ngầu, màu sắc ấy còn mang dáng hình của kẻ say, hay là vì người đã quá say dòng sông, quá mê đắm cảnh sông nước Tây Bắc.

 

SO SÁNH

 

 

 

 

   1 điểm

So sánh

 - Tương đồng: Điểm gặp  nhau giữa Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường: Đi  tìm cái đẹp  và thể hiện  cái đẹp bằng  ngòi bút tài hoa, độc đáo tạo được nét riêng, mới lạ qua hình ảnh dòng sông. Qua những đoạn văn, hai tác giả thể hiện nét tài hoa, độc đáo trong phong cách nghệ thuật của mình, sự tỉ mỉ, kỳ công khi khắc họa hình tượng.

- Khác biệt:

+ Nguyễn  Tuân tài hoa, uyên bác: luôn nhìn sự vật, hiện tượng ở nhiều góc độ để khám phá, phát hiện; vận dụng kiến thức của nhiều lĩnh vực, tổng hợp cảm nhận của  các giác quan để  khám phá đối tượng. Tất cả  làm nên phong cách Nguyễn Tuân vừa độc đáo vừa phong phú.

+ Ẩn trong câu chữ biến hóa là vẻ đẹp lấp lánh ánh sáng trí tuệ, tri thức và cả chất phong tình, tài hoa, lãng mạn từ tâm hồn Hoàng Phủ Ngọc Tường. Tất cả làm nên một Hoàng Phủ Ngọc Tường độc đáo, sâu sắc mà tràn đầy cảm xúc...

 

Đánh giá, bàn

luận

- Dưới  ngòi bút tài hoa của Nguyễn  Tuân, sông Đà như một  công trình thẩm mĩ, một kì công nghệ thuật mà thiên nhiên ban tặng con người với hai đặc điểm: hung bạo, dữ dội và thơ mộng, trữ tình.

- Trang viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường là khám phá của tác giả về vẻ đẹp vừa “phóng khoáng và man dại ” vừa “dịu dàng và say đắm” của dòng sông, là kết quả của trí tưởng tượng đầy tài hoa. Cảnh sông ở đây được khắc họa với những hình ảnh đầy ấn tượng bằng năng lực

 

 

Bài viết gợi ý:

1. Đề chuẩn cấu trúc số 18- Môn: Ngữ văn (có lời giải chi tiết)

2. Đề chuẩn cấu trúc số 17- Môn: Ngữ văn (có lời giải chi tiết)

3. Đề chuẩn cấu trúc số 16- Môn: Ngữ văn (có lời giải chi tiết)

4. Đề thi thử môn Ngữ Văn sở giáo dục và đào tạo Bắc Giang năm 2019 (có lời giải chi tiết)

5. Đề thi thử môn Ngữ Văn sở giáo dục và đào tạo Quảng Nam năm 2019 (có lời giải chi tiết)

6. Đề chuẩn cấu trúc số 15- Môn: Ngữ văn (có lời giải chi tiết)

7. Đề chuẩn cấu trúc số 14- Môn: Ngữ văn (có lời giải chi tiết)