[HÓA 9] Bài 3: Tính chất hóa học của axit

CHƯƠNG 1: CÁC LOẠI HỢP CHẤT VÔ CƠ

Bài 3: Tính chất hóa học của axit

1. Kiến thức cần nhớ:

• Tính chất hoá học của axit : tác dụng với quỳ tím, với kim loại, với bazơ và oxit bazơ.
• Quan sát thí nghiệm và rút ra kết luận về tính chất hoá học của axit nói chung.
• Viết các pthh chứng minh tính chất của axit. .
• Nhận biết được dung dịch axit và dung dịch muối của axit.
• Tính nồng độ hoặc khối lượng dung dịch axit trong phản ứng.

2. Lý thuyết:

1. Tính chất hóa học

1. Axit làm đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch axit làm quỳ chuyển thành màu đỏ

2. Axit tác dụng với kim loại

Dung dịch axit + một số kim loại (trừ Cu, Ag, Au, Pt) àmuối +H₂

• Dãy hoạt động hóa học

K, Na, Ba, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au.

• Điều kiện: kim loại đứng trước H trong dãy hoạt động hóa học của kim loại thì tác dụng với axit.

Ví dụ:

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

Zn + H₂SO₄ loãng → ZnSO₄ + H₂

Cu + HCl => không phản ứng

• Dung dịch axit HNO₃ và H₂SO₄ đặc tác dụng với nhiều kim loại nhưng không giải phóng H₂ (tính chất này sẽ được tìm hiểu ở chương trình THPT).

3. Axit tác dụng với bazơ

Axit + bazơ àmuối + nước

Ví dụ:

2Fe(OH)₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 6H₂O

Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O

4. Axit tác dụng với oxit bazơ

Axit + oxit bazơ àmuối + nước

Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

5. Axit tác dụng với muối

Điều kiện xảy ra phản ứng: thỏa mãn 1 trong 3 điều kiện sau:

• Tạo ra chất khí
• Tạo ra kết tủa
• Tạo ra nước (hoặc axit yếu)

Ví dụ:

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ ↓ + ₂HCl

BaCO₃ + HCl --> BaCl₂ + H₂CO₃

• Thực tế vì H₂CO₃ không bền => bị phân hủy luôn tạo thành CO₂ và H₂O nên phương trình đúng là

BaCO₃ + 2HCl → BaCl₂ + CO₂ + H₂O

• NaCl không phản ứng với axit H₃PO₄ vì không tạo ra kết tủa, chất khí hay axit yếu.

2. Axit mạnh, axit yếu

Axit chia làm 2 loại là axit mạnh và axit yếu

• Axit mạnh: HNO₃, H₂SO₄, HCl
• Axit yếu: H₂CO₃, H₂SO₃, H₃PO₄, H₂S

3. Ví dụ minh họa:

Bài 1:

Từ Mg, MgO, Mg(OH)₂ và dung dịch axit sunfuric loãng, hãy viết các phương trình hóa học của phản ứng điều chế magie sunfat.

Giải:

Phương trình hóa học

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂ ↑

MgO + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂O

Mg(OH)₂ + H₂SO₄ → MgSO₄ + ₂H₂O

Bài 2:

Có những chất sau: CuO, Mg, Al₂O₃, Fe(OH)₃, Fe₂O₃. Hãy chọn một trong những chất đã cho tác dụng với dung dịch HCl sinh ra:

1. 1. Khí nhẹ hơn không khí và cháy được trong không khí.
   2. Dung dịch có màu xanh lam
   3. Dung dịch có màu vàng nâu
   4. Dung dịch không có màu.

Viết các phương trình hóa học.

Giải:

1. 1. Khí nhẹ hơn không khí và cháy được trong không khí là khí H₂;

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

2. Dung dịch có màu xanh lam là dung dịch muối đồng (II).

CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

3. Dung dịch có màu vàng nâu là dung dịch muối sắt (III)

Fe(OH)₃ + 3HCl → FeCl₃ + 3H₂O

Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

4. Dung dịch không có màu là dung dịch muối nhôm.

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O.

Bài 3:

Hãy viết các phương trình hóa học của phản ứng trong mỗi trường hợp sau:

1. 1. Magie oxit và axit nitric;                     
   2. Đồng (II) oxit và axit clohiđric;            
   3. Nhôm oxit và axit sunfuric;
   4. Sắt và axit clohiđric;
   5. Kẽm và axit sunfuric loãng.

Giải:

Phương trình hóa học

1. 1. MgO + 2HNO₃ → Mg(NO₃)₂ + H₂O
   2. CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O
   3. Al₂O₃ + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂O
   4. Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂
   5. Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

Bài 4:

Có 10 gam hỗn hợp bột hai kim loại đồng và sắt. Hãy giới thiệu phương pháp xác định thành phần phần trăm (theo khối lượng) của mỗi kim loại trong hỗn hợp theo:

1. 1. Phương pháp hóa học. Viết phương trình hóa học.
   2. Phương pháp vật lí.

(Biết rằng đồng không tác dụng với axit HCl và axit H₂SO₄ loãng)

Giải:

1. 1. Phương pháp hóa học:

Bước 1: Ngâm hỗn hợp bột Fe và Cu vào dung dịch axit HCl hoặc H₂SO₄ loãng , lấy dư cho đến khi khí ngừng thoát ra (Fe đã phản ứng hết)

Bước 2: Lọc lấy chất rắn còn lại, rửa nhiều lần trên giấy lọc, làm khô và cân. Chất rắn đó là Cu.

Bước 3: Tính toán

Giả sử có m gam Cu. Thành phần phần trăm theo khối lượng của đồng là:

Suy ra: %Fe = 100% - %Cu

1. 2. Phương pháp vật lí:

Bước 1: Dùng thanh nam châm, sau khi đã bọc đầu nam châm bằng mảnh nilon mỏng và nhỏ. Chà nhiều lần vào hỗn hợp để lấy riêng Fe ra (Vì sắt bị nam châm hút còn đồng không bị nam châm hút), rồi đem cân.

Bước 2: Tính toán

Giả sử thu được m gam Fe. Thành phần phần trăm theo khối lượng của sắt là:

Suy ra: %Cu = 100% - %Fe

4. Bài tập:

Bài 1:

Dãy kim loại nào sau đây tác        dụng được với dung dịch axit clohiđric?

A. Fe, Mg, Ni, Zn, Au.                    B. Mg, Cu, Pb, Sn, Fe

C. Mg, Al, Ag, Na.                D. Zn, Mg, Al, Ca.

Bài 2:

Cho 5,6 gam Fe tác dụng với         300 ml dung dịch HC1 1 M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được số lít khí H₂ (đktc) là

A. 2,24 lít             B. 3,36 lít             C. 4,48 lít             D. 1,12 lít

Bài 3:

Nêu hiện tượng và viết pthh xảy ra (nếu có) giữa các chất sau :

1. Dung dịch HCl và CuO.
2. Dung dịch H₂SO₄ và dung dịch BaCl₂.
3. Dung dịch HNO₃ đặc, nóng và Fe.

Bài 4:

Cho các hoá chất sau : CuO, Cu, Mg, CO₂, dung dịch NaOH, dung dịch BaCl₂.

1. Những hoá chất nào tác dụng với dung dịch HCl ?
2. Những hoá chất nào tác dụng với dung dịch H₂SO₄(loãng) ?
3. Những hoá chất nào tác dụng với dung dịch H₂SO₄(đặC) ?

Viết các pthh xảy ra.

Bài 5:

Bằng phương pháp hoá học, hãy phân biệt các hoá chất riêng biệt sau

1. dung dịch NaCl, dung dịch K₂SO₄, dung dịch H₂SO₄(loãng).
2. dung dịch Na₂SO₄, dung dịch H₂SO₄(ioãng), dung dịch H₂SO₄(đặc).

Bài 6:

Cho hỗn hợp 24 gam gồm CuO và Cu tác dụng với lượng dư dung dịch H₂SO₄ 1M, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch A và 16 gam chất rắn.

1. Tính % khối lượng các chất trong hỗn hợp ban đầu.
2. Cho dung dịch A tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH thì thu được bao nhiêu gam chất kết tủa ?

5. Đáp án:

Bài 1: D                        Bài 2: A

Bài 3:

1. CuO màu đen tan và dung dịch chuyển màu xanh lam CuClợ:

CuO + 2HC1 à CuCl₂ + H₂O

2. Có kết tủa trắng BaSO₄ :

BaCl₂ + H₂SO₄ à BaSO₄   + 2HC1

3. Fe bị hoà tan và có khí màu nâu đỏ thoát ra :

Fe + 6HNO₃ àFe(NO₃)₃ + 3NO₂  + 3H₂O

Bài 4:

1. CuO, Mg, NaOH ;
2. CuO, Mg, NaOH, BaCl₂
3. CuO, Mg, Cu, NaOH, BaCl₂

Bài 5:

1. Dung dịch làm quỳ tím hoá đỏ là dung dịch HC1 và dung dịch H₂SO₄ Dùng BaCl₂ nhận biết được H₂SO₄ vì có kết tủa trắng xuất hiện :

H₂SO₄ + BaCl₂ àBaSO₄ + 2HC1.

Hai dung dịch còn lại ta tiếp tục dùng BaCl₂. Dung dịch nào có kết tủa trắng xuất hiện là K₂SO₄, dung dịch còn lại là NaCl.

K₂SO₄ + BaCl₂ àBaSO₄ + 2KC1.

2. Cho Cu vào các mẫu dung dịch :

Cu tan và dung dịch sủi bọt khí là dung dịch H₂SO₄ đặc.

Dùng quỳ tím cho vào 2 dung dịch còn lại :

Quỳ tím chuyển màu đỏ là dung dịch H₂SO₄.

Dung dịch còn lại là Na,SO₄.

Cu + 2H₂SO₄ (dặc) àCuSO₄ + SO₂  + 2H₂O.

Bài 6:

1.  Chất rắn không tan là Cu có khối lượng là 16 gam.

%CuO = 100% - 66,67% = 33,33%.

2.  Pthh :

CuO + H₂SO₄à CuSO₄ + H₂O.       (1)

CuSO₄ + 2NaOH          à Cu(OH)₂  + Na₂SO₄.       (2)

mCuO= 24 -16 = 8 (gam)

nCuO = A = 0,1 (mol).

Cãn cứ pthh (1), (2) ta có : nCu(0H)₂ = nCuO= 0,1 (mol).

Vậy khối lượng chất kết tủa thu được là : 0,1.98 = 9,8 (gam).

CHÚC CÁC BẠN HỌC TỐT <3 NHỚ CHIA SẺ CHO BẠN BÈ CÙNG HỌC NHÉ

Bài viết gợi ý: