A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
I. Tính chất hóa học của muối
1. Tác dụng với kim loại
Dung dịch muối có thể tác dụng với kim loại tạo thành muối mới và kim loại mới.
Thí dụ: Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu↓
Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓
2. Tác dụng với axit
Muối có thể tác dụng được với axit tạo thành muối mới và axit mới.
Thí dụ: BaCl2 + H2SO4 → 2HCl + BaSO4↓
CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2↑ + H2O
3. Tác dụng với dung dịch muỗi
Hai dung dịch muối có thể tác dụng với nhau tạo thành hai muối mới.
Thí dụ: AgNO3 + NaCl → NaNO3 + AgCl↓
4. Tác dụng với dung dịch bazơ
Dung dịch bazơ có thể tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối mới và bazơ mới.
Thí dụ: Na2CO3 + Ba(OH)2 → 2NaOH + BaCO3↓
5. Phản ứng phân hủy muối
Nhiều muối bị phân hủy ở nhiệt độ cao như: KClO3, KMnO4, CaCO3,…
Thí dụ: 2KClO3 \[\overset{{{t}^{0}}}{\mathop{\to }}\,\] 2KCl + 3O2
CaCO3 \[\overset{{{t}^{0}}}{\mathop{\to }}\,\] CaO + CO2
II. Phản ứng trao đổi trong dung dịch
1. Định nghĩa: Phản ứng trao đổi là phản ứng hóa học, trong đó hai hợp chất tham gia phản ứng trao đổi với nhay những thành phần cấu tạo của chúng để tạo ra những hợp chất mới.
2. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi
Phản ứng trao đổi trong dung dịch của các chất chỉ xảy ra nếu sản phẩm tạo thành có chất không tan hoặc chất khí.
Thí dụ: CuSO4 + 2NaOH → Na2SO4 + Cu(OH)2↓
K2SO4 + NaOH: Phản ứng không xảy ra.
Chú thích: phản ứng trung hòa cũng thuộc loại phản ứng trao đổi và luôn xảy ra.
Thí dụ: H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Hãy dẫn ra một dung dịch muối khi tác dụng với một dung dịch chất khác thì tạo ra:
a) Chất khí;
b) Chất kết tủa.
Viết phương trình hóa học.
Hướng dẫn giải
a) Dung dịch muối tác dụng với chất khác tạo chất khí
Chọn muối cacbonat hoặc sunfit tác dụng với axit
VD: CaCO3 + HCl → CaCl2 + CO2↑ + H2O
Na2SO3 + H2SO4 → Na2SO4 + SO2↑ + H2O
b) Dung dịch muối tác dụng với chất khác tạo chất kết tủa
Dựa vào bảng tính tan và phản ứng trao đổi để xác định chất tham gia phản ứng:
VD: BaCl2 + H2SO4 → 2HCl + BaSO4↓
Na2CO3 + Ba(NO3)2 → 2NaNO3 + BaCO3↓
CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2 + Na2SO4↓
Câu 2.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Có 3 lọ không nhãn, mỗi lọ đựng một dung dịch muối: CuSO4, AgNO3, NaCl. Hãy dùng những dung dịch có sẵn trong phòng thí nghiệm để nhận biết chất đựng trong mỗi lọ. Viết các phương trình hóa học.
Hướng dẫn giải
Lấy ở mỗi dung dịch một ít làm mẫu thử
Cho dung dịch NaOH vào từng mẫu chứa các muối trên.
- Mẫu nào cho kết tủa màu xanh lam là CuSO4.
CuSO4 + 2NaOH ⟶ Cu(OH)2↓ + Na2SO4
- Mẫu nào cho kết tủa trắng sau chuyển thành màu đen là AgNO3.
AgNO3 + NaOH ⟶ AgOH↓ + NaNO3
2AgOH ⟶ Ag2O + H2O.
- Mẫu nào còn lại không có hiện tượng gì là NaCl.
Câu 3.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Có những dung dịch muối sau: Mg(NO3)2, CuCl2. Hãy cho biết muối nào có thể tác dụng với:
a) Dung dịch NaOH;
b) Dung dịch HCl;
c) Dung dịch AgNO3.
Nếu có phản ứng, hãy viết các phương trình hóa học.
Hướng dẫn giải
a) Cả hai muối tác dụng với dung dịch NaOH vì sản phẩm tạo thành có kết tủa
Mg(NO3)2 + 2NaOH → 2NaNO3 + Mg(OH)2↓
CuCl2 + 2NaOH → NaCl + Cu(OH)2↓
b) Dung dịch HCl: không có muối nào vì không có chất kết tủa hay chất khí tạo thành.
c) Dung dịch AgNO3 : muối CuCl2 vì sản phẩm tạo thành có AgCl không tan.
CuCl2 + 2AgNO3 → 2AgCl↓ + Cu(NO3)2
Câu 4.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Cho những dung dịch muối sau đây phản ứng với nhau từng đôi một, hãy ghi dấu (x) nếu có phản ứng, dấu (o) nếu không.
|
|
Na2CO3 |
KCl |
Na2SO4 |
NaNO3 |
|
Pb(NO3)2 |
|
|
|
|
|
BaCl2 |
|
|
|
|
Viết phương trình hóa học ở ô có dấu (x).
Hướng dẫn giải
|
|
Na2CO3 |
KCl |
Na2SO4 |
NaNO3 |
|
Pb(NO3)2 |
x |
x |
x |
o |
|
BaCl2 |
x |
o |
x |
o |
Phương trình hóa học của các phản ứng:
Pb(NO3)2 + Na2CO3 → 2NaNO3 + PbCO3↓
Pb(NO3)2 + 2KCl → 2KNO3 + PbCl2↓
Pb(NO3)2 + Na2SO4 → 2NaNO3 + PbSO4↓
BaCl2 + NaCO3 → 2NaCl + BaCO3↓
BaCl2 + Na2SO4 → 2NaCl + BaSO4↓
Câu 5.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Ngâm một đinh sắt sạch trong dung dịch (II) sunfat. Câu trả lời nào sau đây là đúng nhất cho hiện tượng quan sát được?
a) Không có hiện tượng nào xảy ra.
b) Kim loại đồng màu đỏ bám ngoài đinh sắt, đinh sắt không có sự thay đổi.
c) Một phần đinh sắt bị hòa tan, kim loại đồng bám ngoài đinh sắt và màu xanh lam của dung dịch ban đầu nhạt dần.
d) Không có chất mới nào được sinh ra, chỉ có một phần đinh sắt bị hòa tan.
Giải thích cho sự lựa chọn và viết phương trình hóa học nếu có.
Hướng dẫn giải
Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
Khi cho đinh sắt vào dung dịch CuSO4 , đinh sắt bị hòa tan , kim loại đồng màu đỏ bám ngoài đinh sắt, dung dịch CuSO4 tham gia phản ứng (nồng độ CuSO4 giảm dần) nên màu xanh của dung dịch ban đầu bị nhạt dần.
Đáp án C
Câu 6*.(Trang 33 SGK Hóa học 9)
Trộn 30ml dung dịch có chứa 2,22 g CaCl2 với 70 ml dung dịch có chứa 1,7 g AgNO3.
a) Hãy cho biết hiện tượng quan sát được và viết phương trình hóa học.
b) Tính khối lượng chất rắn sinh ra.
c) Tính nồng độ mol của chất còn lại trong dung dịch sau phản ứng. Cho rằng thể tích của dung dịch thay đổi không đáng kể.
Hướng dẫn giải
Ta có: nCaCl2 =\[\frac{2,22}{111}\]= 0,02 mol ; nAgNO3 = \[\frac{1,7}{170}\]= 0,01 mol
PTHH CaCl2 (dd) + 2AgNO3 → 2AgCl (r) + Ca(NO3)2 (dd) (1)
Ban đầu 0,02 0,01
P/ư 0,005 0,01 0,01
Sau p/ư 0,015 0 0,01 0,005
a) Hiện tượng: xuất hiện kết tủa màu trắng lắng dần xuống đáy là AgCl
b) Chất rắn sinh ra là AgCl. Theo phương trình (1)=> nAgCl = 0,01 mol
mAgCl=0,01. 143,5 = 1,435 gam
c) Trong 30 + 70 = 100 (ml) dd sau phản ứng có chứa 0,02 – 0,05 =0,015 (mol) CaCl2 dư và 0,005 mol Ca(NO3)2
=>Nồng độ các chất sau phản ứng là:
CMCaCl2=0,15M và CMCa(NO3)2 = 0,05 M
C. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
Câu 1: Cho dung dịch axit sunfuric loãng tác dụng với muối natrisunfit ( Na2SO3). Chất khí nào sinh ra?
A. Khí hiđro
B. Khí oxi
C. Khí lưu huỳnhđioxit
D. Khí hiđro sunfua
Câu 2: Cho phương trình phản ứng: Na2CO3+ 2HCl → 2NaCl + X +H2O X là:
A. CO
B. CO2
C. H2
D. Cl2
Câu 3: Dung dịch tác dụng được với các dung dịch : Fe(NO3)2, CuCl2 là:
A. Dung dịch NaOH
B. Dung dịch HCl
C. Dung dịch AgNO3
D. Dung dịch BaCl2
