I. TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ NHÂN VẬT VĂN HỌC
Trả lời câu hỏi:
a) - Vấn đề nghị luận của bài văn: Những phẩm chất, đức tính đẹp đẽ, đáng yêu của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.
- Bài văn có thể được đặt tên: Hình tượng về sự hi sinh thầm lặng trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long hay Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ...
b) Những câu có ý nghĩa nêu lên hoặc cô đúc luận điểm của bài văn. Dù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa Pa” cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu - nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ (Các câu nêu vấn đề nghị luận).
Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. (Câu nêu luận điểm).
Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. (Câu nếu luận điểm).
Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thể nhưng người thanh niên hiệu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. (Câu nêu luận điểm).
Cuộc sống của chúng ta... thật đáng tin yêu. (Đoạn cuối bài - những câu cố đúc vấn đề nghị luận).
c) – Các luận điểm được nêu lên rõ ràng, ngắn gọn, gợi được ở người đọc sự chú ý.
- Từng luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm. Các luận cứ được sử dụng đều xác đáng, sinh động bởi đó là những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm.
- Bài văn được dẫn dắt tự nhiên, có bố cục chặt chẽ. Từ nêu vấn đề, người viết đi vào phân tích, diễn giải rồi sau đó khẳng định, nâng cao vấn đề nghị luận.
Vấn đề nghị luận của bài văn ngắn này là tinh thể lựa chọn nghiệt ngã của nhân vật lão Hạc và vẻ đẹp của nhân vật này. Bằng sự phân tích cụ thể nội tâm, hành động của nhân vật lão Hạc, bài viết đã làm sáng tỏ một nhân cách đáng kính trọng, một tấm lòng hi sinh cao quý.
- “Từ việc miêu tả hoạt động (...) tình thế lựa chọn đối với lão Hạc” là vấn đề nghị luận. Để làm sáng rõ nội dung này, tác giả đưa ra một số ý cơ bản. “Đó là việc giải quyết cái sống và cái chết”, là “lão Hạc lựa chọn cái chết”, cái chết ấy biểu hiện “tình phụ tử thiêng liêng và thăm thẳm”, ý nghĩa cái chết đó là “để bảo toàn nhân cách”
- Rèn theo những luận điểm tác giả đã phân tích nhân vật khá thấu đáo. Chẳng hạn để làm sáng rõ “cái sống và cái chết” trong lựa chọn của lão Hạc, tác giả lập luận: “sống liệu có giữ được mảnh vườn...” “hay là chết sẽ giữ được...”. Để chuyển sang việc phân tích “lão Hạc chọn cái chết” tác giả đã nối kết văn bản của phần trên và phần này bằng câu hỏi: “Nhưng nếu chết thì phải chết như thế nào, chuẩn bị cho nó ra sao?”
