SOẠN BÀI : ẨN DỤ
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Ẩn dụ là gì?
a) Trong khổ thơ dưới đây, cụm từ người Cha được dùng để chỉ ai? Vì sao có thể ví như vậy ?
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
(Minh Huệ)
Trả lời :
-Hình ảnh người Cha được dùng để chỉ Bác Hồ - 1 người cha già của dân tộc
-Có thể ví như vậy vì Bác Hồ là người cha vĩ đại chủa dân tộc ta . Tình cảm Bác đối với các anh cũng giống như tình cảm của 1 người Cha giành cho những đứa con mình . Những tình cảm ấy được bộc lộ qua hình ảnh ẩn dụ “Người Cha mái toác bạc”
2 . So sánh giữa phép ẩn sụ và so sánh ?
-Giống nhau:
+ Đều dựa trên cơ sở liên tưởng những nét tương đồng giữa các sự vật, sự việc khác nhau.
-Khác nhau:
+ So sánh thường cần đến từ so sánh hoặc dấu hiệu nhận biết phân biệt giữa các vế so sánh và vế được so sánh ( vd như dấu gạch ngang, dấu hai chấm...) So sánh có thể ngang bằng hoặc không ngang bằng.
+ Ẩn dụ không cần từ hay dấu câu phân biệt giữa các sự vật sự việc được nêu ra. Do vậy, ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm. Phép ẩn dụ giữa các sự vật sự việc thường mang ý nghĩa ngang bằng, tương đương .
II. Các kiểu ẩn dụ
1 . Các từ in đậm dưới đây được dùng để chỉ những hiện tượng hoặc sự vật nào ? Vì sao có thể ví như vậy ?
Về thăm quê Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.
(Nguyễn Đức Mậu)
Trả lời :
- Giữa lửa hồng và màu đỏ (của hoa râm bụt) có sự tương đồng về hình thức.
- Giữa lửa hồng chỉ màu đỏ của hoa râm bụt.
-“Thắp” chi sự nở hoa.
-Màu đỏ được ví với “lửa hồng” là vì hai sự vật ấy có hình thức tương đồng.
-Sự “nở hoa” được ví với hành dộng thắp là vì chúng giống nhau về cách thức thực hiện.hắp lên và nở hoa có sự tương đồng về cách thức.
2. Cách dùng từ trong cụm từ in đậm dưới đây có gì đặc biệt so với cách nói thông thường
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng.
(Nguyễn Tuân)
Trả lời :
Nắng ở đây được cảm nhận qua xúc giác ( cảm nhận được sựu giòn tan của nắng ) chứ không phải chỉ cảm nhận thông thường bằng thị giác nữa . Dùng những hình ảnh vốn được nhận biết bằng những cơ quan cảm giác khác nhau để kết hợp thành một hình ảnh dựa trên những nét tương đồng nào đó, đây được gọi là phép ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
3. Từ những ví dụ đã phân tích ở phần I và II hãy nêu lên 1 số kiểu tương đồng giữa các sự vật , hiện tượng thường được sử dụng để tạo phép ẩn dụ .
Trả lời :
Những kiểu tương đồng giữa các sự vật , hiện tượng thường được dùng để tạo phép ẩn dụ đều là ẩn dụ chuyển cảm giác .
II. LUYỆN TẬP :
1 . So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây
Cách 1:
Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 2:
Bác Hồ như Người Cha
Đốt lửa cho anh nằm
Cách 3:
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
(Minh Huệ)
Trả lời :
- Sự khác nhau giữa các cách nói:
+ Cách 1: nói theo cách bình thường;
+ Cách 2: có sử dụng so sánh;
+ Cách 3: sử dụng ẩn dụ.
- Trong các cách nói trên, cách nói có sử dụng ẩn dụ vừa mang được nội dung biểu cảm, có tính hình tượng, lại hàm súc, cô đọng, giàu sức gợi cảm.
2 . Tìm các ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây . nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngấm với nhau
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
(Tục ngữ)
(2)
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
(Tục ngữ)
(3)
Thuyền về có nhớ bến chăng?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(Ca dao)
(4)
Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
Trả lời
- Các hình ảnh ẩn dụ được sử dụng ở câu trên là
+ ăn quả, kẻ trồng cây;
+ mực - đen , đèn - sáng;
+ thuyền, bến;
+ Mặt Trời (trong câu Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ).
- Các hình ảnh trên tương đồng với những nét tương đồng là :
+ ăn quả tương đồng với sự hưởng thụ thành quả : tương đồng về cách thức
kẻ trồng cây tương đồng với người làm ra thành quả :tương đồng về phẩm chất
+ mực - đen tương đồng với cái tối tăm, cái xấu : tương đồng về phẩm chất
đèn - rạng tương đồng với cái sáng sủa, cái tốt, cái hay, cái tiến bộ : tương đồng về phẩm chất
+ thuyền - bến tương đồng với người ra đi - người ở lại; sự chung thuỷ, sắt son của "người ở" đối với "kẻ đi" : tương đồng về phẩm chất
+ Mặt Trời tương đồng với Bác Hồ : tương đồng về phẩm chất
