SOẠN BÀI : LIỆT KÊ
I- THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ?
1. Cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận trong câu (in đậm) dưới đây có gì giống nhau?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bét yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Phạm Duy Tốn)
Trả lời:
- Cấu tạo: ‘Bên cạnh ngài, mé tay trái, bét yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt’ cấu tạo của các câu trên đều giống nhau và đều có ý chỉ tới các vật dụng quý hiếm .
2. Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì?
Trả lời:
Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên cho thấy sự bận rồn , bề bộn của gia đình . Những tên quan vẫn đnag hưởng thụ và ăn chơi xa hoa thì những con người cần lao ngoài kia đnag chịu biết bao khó khăn , đói nghèo
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ
1. Xét về cấu tạo, các phép liệt kê dưới đây có gì khác nhau?
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
Trả lời:
-Câu a là phép liệt kê cấu tạo không theo từng cặp .
-Câu b là phép liệt kê cấu tạo theo cặp
2. Thử đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của cả dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
Trả lời:
a) Nếu đảo thứ tự của "tre, nứa, trúc, mai, vầu” thì sẽ khiến người đọc cảm thấy xa lạ còn để theo thứ tự như trên độc giả có thể cảm thấy gần gũi với những loại cây trên
b) Nếu đảo ngược hai đoạn in đậm thì đây là kiểu liệt kê không tăng tiến. Nếu giữ nguyên bản thì nó là liệt kê tăng tiến.
3. Từ việc giải bài tập trên, hãy trình bày kết quả phân loại phép liệt kê bằng sơ đồ hoặc bảng phân loại.
Trả lời:
Phân loại phép liệt kê:
+ Phân loại theo cấu tạo: Liệt kê theo cặp, liệt kê không theo cặp
+ Phân loại theo ý nghĩa: Liệt kê tăng tiến, liệt kê không tăng tiến
III. LUYỆN TẬP
1. Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh cho luận điểm "Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta", Chủ tịch Hồ Chí Minh đx sử dụng phép liệt ke nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy.
Trả lời:
“Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng phép liệt kê đến 3 lần để nhấn mạnh nội dung của bài viết
a) Tình yêu nước mãnh liệt của nhân dân
b) Những anh hùng của dân tộc là sự tự hào cho Tổ quốc ta . Điều đó cũng được thể hiện rõ qua bài văn của Hồ Chủ Tịch
c) Lòng căm thù giặc , 1 lòng quyết tâm đấu tranh giành lại độc lập cho dân tộc , tinh thần quyết chiến quyết thắng “nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn” , “nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn” , “nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước”.
2. Tìm phép liệt kê trong các đọa trích sau đây:
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đưởng, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
b) Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
Trả lời:
a) Trong đoạn này lác giả dùng hai lần phép liệt kê.
- Lần 1: dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm.
- Lần 2:
+ “Những cu li xe kéo tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mật đường nóng bỏng”
+ “Những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm”.
+ “Những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm.”
+ “Cái rốn của một chú khách trưng ra giữa trời”
+ “ Một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập”
b) Phép liệt kê gồm:
+ Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung.
3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:
a) Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi.
b) Trình bày nội dung truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu mà em vừa học.
c) Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.
Trả lời:
Đặt câu có sử dụng phép liệt kê.
a) Tiếng trống kết thúc tiết học thứ nhất . Chúng em nhanh chóng chuẩn bị xuống sân trường để tập bài thể dục giữa giờ . Các lớp điểm danh sĩ số , rồi báo cáo với thầy giáo chủ nhiệm . Khi tập xong chúng em tổ chức các trò chơi như đá cầu , cầu lông , bóng chuyền ,….. để rèn luyện sức khỏe .
b) Va-ren nói sẽ đem đến tự do cho Phan Bội Châu và tay nâng cái gông trên cổ Phan; hắn yêu cầu Phan phải trung thành và bán rẻ mình làm tay sai cho nước Pháp; hắn bày tỏ sự trân trọng Phan Bội Châu và muốn cùng Phan hợp tác để mị dân Việt Nam; hắn yêu cầu cụ Phan bỏ ý nghĩ phục thù để cộng tác với người Pháp... Hàng loạt những lời nói của Va-ren, bị cái im lặng của cụ Phan khinh bỉ. Đó là những trò lố bịch đáng khinh
c) Hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn Những trò lố hay Va-ren và Phan Bội Châu của Nguyễn Ái Quốc là 1 người có tấm lòng yêu nước thương dân , vì dân mà chiến đấu , quyết tâm đánh tan lũ giặc đến xâm hại nước nhà và dùng chính sự im lặng để thể hiện sự khinh bỉ với tên va-ren
