Soạn bài : Từ mượn

SOẠN BÀI : TỪ MƯỢN

 

1. TỪ THUẦN VIỆT VÀ TỪ MƯỢN:

 

1. Dựa vào chú thích ở bài Thánh Gióng, hãy giải thích các từ trượng, tráng sĩ trong câu sau:

     Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng [...].

Trả lời:

-  Trượng: là một đơn vị đo chiều dài cổ của Việt Nam và Trung Hoa.Nó nằm trong các đơn vị đo độ dài cổ theo hệ thập phân dựa trên một cây thước cơ bản. Một trượng bằng 10 thước..

 

-  Tráng sĩ: người đàn ông có sức lực cường tráng và chí khí mạnh mẽ

 

2. Theo em các từ được chú thích có nguồn gốc từ đâu?

 

Trả lời:

Các từ được chú thích có nguồn gốc từ tiếng Hán

 

3. Trong số các từ dưới đây, những từ nào được mượn từ tiếng Hán? Những từ nào được mượn từ các ngôn ngữ khác?

        Sứ giả, ti vi, xà phòng, buồm, mít tinh, ra-đi-ô, gan, điện, ga, bơm, xô viết, giang sơn, in-tơ-nét.

 

Trả lời:

Những từ mượn từ tiếng Hán là	sứ giả, giang sơn, gan, buồm, điện.
Những từ mượn của các ngôn ngữ kháclà	ti vi, xà phòng, mít tinh, ra-đi-ô, ga, bơm, xô viết, in-tơ-nét.

 

 

4. Nêu nhận xét về cách viết các từ mượn nói trên.

Trả lời:

 

Các từ mượn đã được Việt hoa thì viết như từ thuần Việt .

Từ mượn chưa được Việt hóa hoàn toàn , nên dùng gạch nối để nối các tiếng với nhau

Lưu ý :

 

II. NGUYÊN TẮC MƯỢN TỪ:

1 .Em hiểu ý kiến sau của Chủ tịch Hồ Chí Minh như thế nào?

Đời sống xã hội ngày càng phát triển và đổi mới. Có nhưng chữ ta không có sẵn và khó dịch đúng, thì cần phải mượn chữ nước ngoài. Ví dụ: “độc lập”, “tự do”, “giai cấp”, “cộng sản”, v.v… Còn những chữ tiếng ta có, vì sao không dùng, mà cũng mượn chữ nước ngoài? Ví dụ:

Không gọi xe lửa mà gọi “hỏa xa”; máy bay thì gọi là “phi cơ” […]

Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp. Của mình có mà không dùng, lại đi mượn của nước ngoài, đó chẳng phải là đầu óc quen ý lại hay sao?

(Hồ Chí Minh toàn tập)

 

Trả lời:

 

Bác Hồ muốn nói về mặt tích cực và mặt tiêu cực của việc mượn từ.

-   Mặt tích cực: Mượn từ giúp cho vốn ngôn ngữ nước ta trở nên phong phú

-   Mặt tiêu cực: Nếu sử dụng quá nhiều từ mượn sẽ làm cho vốn từ  mất đi bản sắc riêng và sự trong sáng của ngôn ngữ đất nước mình .

 

Lưu ý :

 

III. LUYỆN TẬP :

1. Ghi lại các từ mượn có trong những câu dưới đây. Cho biết các từ ấy được mượn của tiếng (ngôn ngữ) nào.

a) Đúng ngày hẹn, bà mẹ vô cùng ngạc nhiên vì trong nhà tự nhiên có bao nhiêu là sính lễ.

(Sọ Dừa)

b) Ngày cưới, trong nhà Sọ Dừa cỗ bàn thật linh đình, gia nhân chạy ra chạy vào tấp nập.

(Sọ Dừa)

c) Ông vua nhạc pốp Mai-cơn Giắc-xơn đã quyết định nhảy vào lãnh địa in-tơ-nét với vi-ệc mở một trang chủ riêng.

 

Trả lời:

Các từ mượn có trong câu là:

a)   Mượn tiếng Hán: “vô cùng, ngạc nhiên, tự nhiên, sính lễ”

b)   Mượn tiếng Hán: “gia nhân”

c)  Mượn tiếng Anh:  “pốp, in-tơ-nét”

 

2. Hãy xác định nghĩa của từng tiếng tạo thành các từ Hán Việt dưới đây:

a) khán giả: người xem; thính giả: người nghe; độc giả: người đọc.

b) yếu điểm: điểm quan trọng; yếu lược: tóm tắt những điều quan trọng; yếu nhân: người quan trọng.

 

Trả lời:

 

Có thể lập bảng sau :

Khán giả	khán : xem giả : người
Tính giả	thính : nghe giả : người
Độc giả	độc : đọc giả : người
Yếu điểm	yếu : quan trọng điểm : điểm
Yếu lược	yếu : quan trọng lược : tóm tắt
Yếu nhân	yếu : quan trong nhân: người

 

                     

3. Hãy kể một số từ mượn

a) Là tên các đơn vị đo lường.

b) Là tên một số bộ phận của chiếc xe đạp.

c) Là tên một số đồ vật.

Trả lời:

 

Một số từ mượn:

a) Là đơn vị đo lường: mét, lít, ki-lô-mét, ki-lô-gam

b) Là tên một số bộ phận của chiếc xe đạp: ghi đông, pẽ đan, gác-đờ-bu...

c) Là tên một số đồ vật: ra-đi-ô, vi-ô-lông, xoong, xích...

 

4. Những từ nào trong các cặp từ dưới đây là từ mượn? Có thể dùng chúng trong những hoàn cảnh nào, với những đối tượng giao tiếp nào?

a) Bạn bè tới tấp phôn / gọi điện đến.

b) Ngọc Linh là một fan / người say mê bóng đá cuồng nhiệt.

c) Anh đã hạ nốc ao / đo ván võ sĩ nước chủ nhà.

 

Trả lời:

 

-  Những từ mượn trong các câu là: phôn, fan, nốc ao.

-  Những từ ngữ ấy có thể dùng khi giao tiếp nói chuyện với bạn bè ,…. Cũng có thể viết trong những tin trên báo. Ưu điểm của các từ này là ngắn gọn. Nhược điểm của chúng là không trang trọng, không phù hợp trong giao tiếp trong 1 không gian trang trọng .

 

5 . Chính tả( nghe – viết ) : Thánh Gióng :

 

Trả lời :

 

     Sau đó Gióng nhanh nhẹn đem áo giáp sắt mặc lên người, lấy nón sắt đội lên đầu, một tay cầm lấy gươm sắt mà múa vài vòng. Rồi chàng nói lời từ biệt với mẹ của mình cùng tất cả dân làng, sau cùng thì nhảy phắt lên con ngựa sắt. Con ngựa sắt đột nhiên chồm lên rồi phun thẳng về phía trước luồng lửa nóng đỏ rực.

Chàng Gióng lấy chân thúc một cái, con ngựa lập tức phi như bay, nó sải những bước nhảy dài phải hàng chục con sào ghép lại, làm rung chuyển đất trời. Trong nháy mắt thì nó đã xông thẳng đến nơi giặc hạ trại, hàng loạt những khu trại rộng trải dài khắp mấy khu rừng. Chàng Gióng lập tức vung gươm trên tay như chớp giật. Đám giặc Ân xông vào bao nhiêu thì lại chết hết từng ấy. Rồi con ngựa sắt lại thét ra lửa làm cháy hết những đồn trại, rồi thiêu cháy luôn cả mấy cánh rừng kia nữa. Khói bụi bay mù mịt khắp trời, tiếng la hét khóc than vang trời.

Tuy là bị thương vong rất nhiều nhưng tướng giặc Ân vương vẫn không ngừng gào thét ra lệnh cho quân đội tiến đến, Gióng càng đánh lại càng khỏe hơn, thây đám giặc Ân chất ngổn ngang khắp nơi trong rừng. Đột nhiên gươm sắt của chàng bị gãy. Nhưng chàng chẳng có chút bối rối, lập tức với tay nhổ lấy những bụi tre lớn ở hai bên đường mà quật túi bụi vào đám giặc đang bám trụ theo mệnh lệnh của chủ tướng.

Nhưng bọn giặc Ân cũng chẳng cầm cự được bao lâu, sau đó bắt đầu tan rã, chạy tán loạn ở khắp nơi, còn tên tướng giặc Ân vương thì đã bị Gióng quật cho tan xác tự bao giờ. Đám tàn binh thấy tướng lĩnh đã chết thì vội vàng lạy lục để xin hàng.

 

Đến lúc này thì quân đội Hùng Vương cùng tất cả dân làng nơi đây chỉ còn việc duy nhất là xông tới mà trói hết chúng lại mà thôi. Chưa đầy buổi mà Gióng đã có thể trừ được nạn nước. Khi ấy ngựa sắt của Gióng cũng đã tới chân ngọn núi Sóc Sơn. Khi đến nơi này, Gióng đem áo giáp sắt cùng nón sắt để lại, sau đó cưỡi theo ngựa sắt mà bay thẳng về trời.

Sau khi nạn giặc ngoại xâm đã trừ, để tưởng nhớ công ơn của người anh hùng thì vua Hùng đã cho người xây dựng đền thờ chàng Gióng ngay tại quê hương của chàng, phong chàng thành Phù Đổng thiên vương.

Bài viết gợi ý: