Tôi và chúng ta - Lưu Quang Vũ

1. Tìm hiểu chung

a. Tác giả Lưu Quang Vũ

• Lưu Quang Vũ sinh năm 1948 mất năm 1986.

• Quê quán: Quảng Nam nhưng sống tại Hà Nội.

• Cuộc đời

  • Lưu Quang Vũ tham gia kháng chiến chống Mĩ.

  • Thuộc thế hệ những nhà thơ trẻ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

  • Là người đa tài và giàu tình cảm.

b. Tác phẩm

• Xuất Xứ: Được viết năm 1985.

• Hoàn cảnh sáng tác: Sau đại thắng mùa xuân năm 1975, đất nước hòa bình thống nhất và chuyển sang một thời kì lịch sử mới. Nhiệm vụ chính của đất nước là xây dựng nền kinh tế giàu mạnh và xã hội phồn thịnh.

3. Thể loại: kịch

2. Đọc - hiểu văn bản

Câu 1: Đọc kĩ các chú thích để hiểu nội dung, chủ đề vở kịch,hiểu vị trí các nhân vật?

Mở đầu hành động kịch diễn ra ngay trong phòng giám đốc.

Nhân vật là Hoàng Việt, Lê Sơn, Nguyễn Chính, Trương, ông Quýnh, bà Mộng và một số công nhân.

Hoàng Việt đưa ra ý kiến của mình về kế hoạch mở rộng sản xuất và phương án làm ăn mới của xí nghiệp.

Câu 2: Từ phần chú thích và đoạn trích này em hiểu mâu thuẫn cơ bản mà vở kịch Tôi và Chúng ta thể hiện là gì? Ý nghĩa của nó đối với thực tiễn phát triển của xã hội ta thồi kì ấy như thế nào?

Mâu thuẫn cơ bản của vở kịch Tôi và chúng ta là mâu thuẫn giữa suy nghĩ và cách làm ăn mới vơi suy nghĩ và cách làm ăn cũ kĩ, lỗi thời. Không thể cứ khư khư giữ lấy các nguyên tắc, cơ chế cứng nhắc, lạc hậu mà phải mạnh dạn thay đổi phương thức tổ chức, quản lí để thúc đẩy sản xuất phát triển; không chạy theo chủ nghĩa hình thức mà cần coi trọng thực tiễn, coi trọng hiệu quả thiết thực của công việc; có như thê mới kích thích được lòng nhiệt tinh, sự đóng góp công sức của mọi người vào sự nghiệp chung. Không có thứ chủ nghĩa tập thể chung chung, những cũng không phải chạy theo chủ nghĩa hình thức mà không để tâm tới thực tế. Cái "chúng ta" được tạo thành từ những cái "tôi" cụ thể. Vì thế, cần quan tâm một cách thiết thực đến cuộc sống, quyền lợi của mỗi cá nhân con người. 

Đặt trong tình hình đất nước ta những năm bấy giờ, vỡ kịch Tôi và chúng ta của Lưu Quang Vũ đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa thực tiễn, cấp thiết xuất phát từ thực tế cuộc sống, xã hội và có ý nghĩa trực tiếp đối với sự phát triển của đất nước.

Câu 3: Muốn thể hiện sự phát triển của xung đột, tác giả cần tạo được tình huống. Trong cảnh hai này, tình huống đó là gì? Mâu thuẫn cơ bản của tác phẩm đến đây bộc lộ như thế nào?

Tình huống xây dựng:

Tình trạng sản xuất của xí nghiệp Thắng lợi rơi vào tình trạng ngưng trệ, cần phải đưa ra những giải quyết táo bạo để phát triển cải tạo lại xí nghiệp. Giám đốc Hoàng Việt (mới nhận chức vụ này hơn một năm) quyết định công bố kế hoạch mở rộng sản xuất và phương án làm ăn mới, công khai "tuyên chiến" với cơ chế quản lí, phương thức tổ chức đã trở nên lỗi thời.

Mâu thuẫn được bộc lộ qua:

• Hoàng Việt tuyên bố đỏ án làm ăn mới. Phải bảo thủ im lặng rồi phản ứng khá dè dặt. Thực chất là họ đang tìm kẽ hở để tấn công. Người phản ứng đầu tiên là Phó giám đốc Nguyễn Chính, anh ta đã dựa vào uy lực của cấp trên để phản bác đề án mới.

• Khi lí lẽ của Nguyễn Chính bị Hoàng Việt dễ dàng bẻ gãy thì đến lượt phản ứng của trưởng phòng Tài vụ liên quan đến biên chế, đến quỹ lương. không chịu cấp tiền tu sửa máy móc. Lúc này Hoàng Việt phải dùng đến uy quyền, và lí lẽ của Hoàng Việt đưa ra là đời sống công nhân để giải quyết vấn đề.

• Lần thứ ba, Hoàng Việt chủ động tấn công. Anh tuyên bố bãi bỏ chức vụ quản đốc. Lí lẽ đưa ra cũng rất thoả đáng khiến cho Quản đốc phân xương Trương phải lắp bắp, ấp úng, không thể làm gì khác.

• Lần thứ tư Hoàng đề cập tới vấn đề liên quan đến con người, đến chức vụ. Hoàng Việt không mất bình tĩnh trước lí lẽ của Nguyền Chính , anh dã thắng bằng lí lẽ: cái hôm qua là tích cực thì hôm nay dã trở nên lỗi thời.

• Đòn phản công cuối cùng tương đối sắc bén của Nguyền Chính là căn cứ vào nghị quyết của Đảng. Nhưng Hoàng Việt lại thắng khi vận dụng một chi tiết quan trọng trong nghị quyết của Đảng "đẩy mạnh sản xuất và ổn định đời sống công nhân".

Câu 4: Qua đoạn trích, em hiểu như thế nòa về tính cách của Giám đốc Hoàng Việt, kĩ sư Lê Sơn, PGĐ Nguyễn Chính, quản đốc phân xưởng Trương?

Qua hành động và ngôn ngữ, ta có thể hình dung đôi nét về tính cách của các nhân vật:

-     Giám đốc Hoàng Việt: Là người lãnh đạo mạnh dạn đổi mới, có tinh thần dám chịu trách nhiệm, dám nghĩ dám làm, năng động, táo bạ: không những vì sự nghiệp chung của nhà máy mà còn vì quyền lợi của anh chị em công nhân.

-    Lẽ Sơn: Là kĩ sư có chuyên môn tốt, năng lực giỏi, đã nhiều năm gắn b: sống chết cùng xí nghiệp. Dầu biết gian nan vất vả, vẫn chấp nhận cùng giám đốc Hoàng Việt đổi mới cải tiến toàn bộ hoạt động của nhà máy.

-    Phó giám đốc Nguyễn Chính'. Không chỉ bảo thủ mà còn khôn ngoai nhiều mánh khóe. Anh ta luôn vin vào câ'p trên, cơ chế không muối đổi mới những nguyên tắc đã cũ kĩ, lạc hậu.

-     Quản đốc Trương'. Suy nghĩ làm việc máy móc, hay tỏ quyền thế, hách dịch với chị em công nhân đồng sự.

Câu 5: Em có cảm nhận gì về xu thế phát triển và kết thúc của xung đột kịch?

Cuộc đấu tranh trong Tôi và chúng ta là cuộc đấu tranh gay gắt giữa cái cũ và cái mới. Các quan niệm, cách làm mới khi đưa ra sẽ bị bác bỏ và gặp nhiều cản trở.

Tình huống xung đột mà vỏ kịch nêu lên là vấn đề nóng bỏng của thực tiễn. Cuộc đấu tranh này gay go nhưng cuối cùng phần thắng thuộc về cái mới, cái tiến bộ. Sự thay đổi, cải tiến phù hợp với thực tế đời sống, thúc đẩy sự đi lên của xã hội.

Bài viết gợi ý: