QUY TẮC CẤU TẠO TỪ

QUY TẮC CẤU TẠO TỪ

A. LÝ THUYẾT
I. TỪ ĐƠN: (danh từ, tính từ, trạng từ)
1. Danh từ:
*Danh từ đóng vai trò làm chủ ngữ (subject) hoặc tân ngữ (object) trong câu, có thể làm bổ ngữ của dộng từ “tobe” hay làm tân ngữ của giới từ
*Quy tắc cấu tạo danh từ

  Ex:   Teach (v): dạy                  Teacher (n): giáo viên
             Drive (v): láy, chạy (xe) Driver (n): Tài xế
             Lie (v): nói dối                 Liar (n): kẻ nói dối
             Beg (v): ăn xin                 Beggar (n): kẻ ăn mày
             Visit (v): viếng thăm        Visitor (n): người viếng thăm
             Act (v): hành động, diễn Actor (n): nam diễn viên

Ex:   Act (v): hành động, diễn                 Action (n): hành động, hành vi.
             Swim (v): bơi                                  Swimming (n): môn bơi lội
             Conclude (v): kết luận, chấm dứt Conclusion (n): phần kết luận
             Develop (v): xây dựng, phát triển Development (n): sự phát triển
             Invent (v): phát minh                      Invention (n): sự phát minh

Ex:   Free (adj): tự do                         Freedom (n): sự tự do
            Wise (adj): khôn ngoan              Wisdom (n): sự khôn ngoan
            King (n): vua                              Kingdom (n): vương quốc

Ex:   Child (n): đứa trẻ                   Childhood (n): thời thơ ấu
             Brother (n): anh (em) trai    Brotherhood (n): tình anh em
             Neighbour (n): hàng xóm      Neighbourhood (n): tình xóm làng

Ex: Patriotic (adj): yêu nước Patriotrism (n): Chủ nghĩa yêu nước
Colonial (adj): thực dân Colonialism (n): Chủ nghĩa thực dân

  Ex:   Happy (adj): hạnh phúc               Happiness (n): sự hạnh phúc
             Lazy (adj): lười biếng                  Laziness (n): sự lười biếng
             Ill (adj): bệnh                               Illness (n): bệnh
             Loyal (adj): trung thành               Loyalty (n): lòng trung thành
            Possible (adj): có thể được            Possibility (n): khả năng

Ex: Assist (v): hỗ trợ Assistant (n): phụ tá
Account (v): giải thích Accountant (n): viên kế toán

*Chuyển đổi tính từ thành danh từ
    Ex:   Angry (adj): bực bội, tức giận         anger (n): sự phẫn nộ
             Brave (adj): can đảm                     Bravery (n): sự dũng cảm
             Famous (adj): nổi tiếng                   Fame (n): danh tiếng

*Chuyển đổi động từ thành danh từ
    Ex:   Choose (v): chọn                  Choice (n): sự lựa chọn
              Prove (v): chứng minh         Proof (n): bằng chứng
              Sing (v): hát                         Song (n): bài hát

2. Tính từ:

*Tính từ đứng trước danh từ dùng để bổ nghĩa cho danh từ đứng sau nó, tính từ đứng sau “tobe” hoặc “linking verbs”, tính từ có thể đi theo cụm, tính từ có thể đứng sau đại từ bất định, dùng để chỉ tuổi, độ cao.
*Quy tắc cấu tạo tính từ:

  Ex:   Eat (v): ăn                       Eatable (adj): ăn được
             Notice (v): chú ý               Noticeable (adj): đáng chú ý
             Access (v): truy cập          Accessible (adj) có thể truy cập

Ex: Sense (n): cảm giác                       Sensible (adj): cảm giác được
            Honour (n): danh dự, danh giá      Honourable (adj): đáng kính

Ex:   Center (n): trung tâm                     Central (adj): trung tâm
             Nation (n): quốc gia                    National (adj): thuộc về dân tốc
             Industry (n): ngành công nghiệp Industrial (adj):công nghiệp

  Ex: Child (n): trẻ em                     Childish (adj): ấu trĩ
             Fool (n): người đần độn         Foolish (adj): ngu xi, đần độn

Ex:   Rain (n): mưa                                   Rainy (adj): nhiều mưa
             Snow (n): tuyết                                 Snowy (adj): phủ tuyết
             Star (n): ngôi sao                              Starry (adj): đầy sao

  Ex:   Child (n) đứa trẻ                              Childlike (adj): ngây thơ
             War (n): chiến tranh                      Warlike (adj): hiếu chiến

Ex:   Day (n): ngày                                 Daily (adj): hằng ngày
             Man (n): đàn ông                           Manly (adj): nam tính

Ex:   Harm (n): mối hại                        Harmful (adj): có hại
             Care (n): lo âu, phiền muộn        Careless (adj): cẩu thả

Ex:   Interest Interesting/ Interested

  Ex:   Danger (n): nguy hiểm                       Dangerous (adj): có hại
            Advantage (n): mối lợi, lợi thế           Advantageous (adj): có lợi

Ex:   Comprehension (n): bao quát       Comprehensive (adj): sự bao quát

Ex:   North (n): Bắc                              Northern (adj): phương Bắc

Ex:   Wool (n): len                           Woolen (adj): làm bằng len
             Gold (n): vàng                          Golden (adj): có chất vàng, làm bằng vàng

Ex:   Circumstance (n): hoàn cảnh Circumstantial (adj): thuộc về tình huống

Ex:   Economy (n): nền kinh tế         Economic (adj): thuộc kinh tế

  Ex:   Trouble (n): rắc rối                Troublesome (adj): khó khăn, khó nhọc
             Quarrel (n): cuộc tranh cãi    Quarrelsome (adj): hay gây gổ, hay giận

Ex:   Picture (n): bức tranh              Picturesque (adj): đẹp như tranh vẽ

Ex: Passion (n): niềm đam mê Passionate (adj): đam mê

*Chuyển động từ thành tính từ
Ex: Obey (v): vâng lời Obedient (adj): ngoan ngoãn

*Chuyển danh từ thành tính từ
Ex: Confidence (n): sự tự tin Confident (adj): tự tin
Difference (n): sự khác nhau Different (adj): khác nhau

*Ngoài ra, còn rất nhiều dạng khác, trên đây chỉ là một số dạng quan trọng.

3. Trạng từ

*Quy tắc cấu tạo trạng từ: để tạo nên trạng từ ta thêm đuôi “ly” vào tính từ

*Một số trường hợp “y” chuyển thành “i” và thêm “ly”
Ex: lucky luckily : may mắn
happy happily : vui vẻ, hạnh phúc

*Một số trạng từ với tính từ viết giống nhau
Ex: fast, late, early, hard.

*Lưu ý: “hard”, “hardly” , “late”, “lately” đều là trạng từ nhưng nghĩa khác nhau

Word	Meaning
Hard	Khó khăn,chật vật, hết sức cố gắn
Hardly	Hầu như không
Late	Muộn, trễ, chậm
Lately	Vào thời gian gần đây, mới đây

II. TỪ GHÉP
1. Danh từ ghép

*Phần lớn danh từ ghép được cấu thành bởi:

Quy tắc	Ví dụ
“Danh từ + Danh từ”	A tennis club (câu lạc bộ quần vợt.) A telephone bill (hóa đơn điện thoại.) A train journey (chuyến đi bằng tàu hỏa.)
“Danh động từ + danh từ”	A swimming pool (hồ bơi) A sleeping bag (túi ngủ) Washing powder (bột giặt)
“Tính từ + danh từ”	A greenhouse (nhà kính) A blackboard (bảng viết) Quicksilver (thủy ngân)

*Một số ít danh từ ghép có thể gồm 3 từ hoặc nhiều hơn:
    Ex:       Merry-go-round: trò chơi ngựa quay
                 Forget-me-not: hoa lưu ly
                 Mother-in-law: mẹ chồng/ mẹ vợ

*Danh từ ghép có thể được viết như:
    - Hai từ rời: book seller (người bán sách), dog trainer (người huấn luyện chó)
    - Hai từ có gạch nối ở giữa: waste-bin (giỏ rác), living-room (phòng khách)
    - Một từ duy nhất: watchmaker (thợ chế tạo đồng hồ), schoolchildren (học sinh), chairman (chủ tọa)

*Trong cấu tạo “danh từ + danh từ” , danh từ đi trước thường có dạng số ít nhưng cũng có trường hợp ở dạng số nhiều:
    Ex:           A vegetable garden: vườn rau.
                    An eye test: kiểm tra mắt.
                    A sports shop: cửa hàng bán đồ thể thao.
                    A goods train: tàu chở hàng.

2. Tính từ ghép:

*Tính từ ghép thường gồm hai hoặc nhiều từ khác nhau và được dùng như một từ duy nhất. Tính từ ghép có thể được viết thành:

*Tính từ ghép có thể được tạo thành bởi

Ex: duty-free (miễn thuế) ; noteworthy (đáng chú ý) ; nationwide (khắp nước) ; blood-thirsty (khát máu)

Ex: handmade (làm bằng tay) ; time-consuming (tốn thời gian) ; breath-taking (đáng kinh ngạc) ; heart-broken (đau khổ)

Ex: ill-equipped (trang bị kém) ; outspoken (thẳng thắn) ; well-behaved (lễ phép) ; high-sounding (huên hoang)

Ex: good-looking (xinh xắn) ; easy-going (thoải mái); beautiful-sounding (nghe hay); middle-ranking (bậc trung)

Ex: old-fashioned (lỗi thời); absent-minded (đãng trí) ; fair-skinned (da trắng); artistic-minded (có óc thẩm mĩ.)

*TẠO TỪ MỚI BẰNG CÁCH THAY ĐỔI PHỤ TỐ

Bằng cách thêm phụ tố (affixation) bao gồm tiền tố (prefixes) vào đầu một từ gốc hoặc hậu tố (suffixes) vào cuối từ gốc ta có cách cấu tạo một hình thái từ mới rất phổ biến trong tiếng Anh

   *Hậu tố tạo động từ:
    - ise/ ize: modernize, popularize, industrialize,…
    - ify: beautify, purify, simplify,...
*Tiền tố phủ định của tính từ:

Tiền tố phủ đinh	Ví dụ
Im- (đứng trước tính từ bắt đầu bằng m hoặc p)	Immature, impatient
Ir- ( đứng trước tính từ bắt đầu bằng r)	Irreplaceable, irregular
Il- (đứng trước tính từ bắt đầu bằng l)	Illegal, illegible, illiterate
In-	Inconvenient, inedible
Dis-	Disloyal, dissimilar
Un-	Uncomfortable, unsuccessful

  *Lưu ý:
   -Đối với tiền tố in-/ im- , ngoài nghĩa phủ định chúng còn mang nghĩa “bên trong, vào trong”
    Ex: internal, income,…import,…
   -Các tiền tố un- và dis- còn được dùng để thành lập từ trái nghĩa của động từ (tie >< untie , appear/ disapper,…) hoặc đảo ngược hành động của động từ (disbelieve, disconnect, dislike, disqualify, unbend, undo, undress, unfold, unload, unlock, unwrap,…)
   -Ngoài ra còn có các tiền tố phủ định de- và non- (decentralize, nonsense,…)

*Hậu tố tạo tính từ:
    -y: bushy, dirty, hairy,…
    -ic: atomic, economic, poetic,…
    -al: cultural, agricultural, environmental,…
    -ical: biological, grammatical,…
    -ful: painful, helpful, careful,…
    -less: painless, helpless, careless,…
    -able: loveable, washable, breakable,…
    -ive: productive, active,…
    -ous: poisonous, outrageous,…

*Hậu tố tạo danh từ
Các hậu tố tạo danh từ thường gặp

Hậu tố	Ý nghĩa	Ví dụ
-er -or	Chỉ người thực hiện một hành động Ta còn dùng hậu tố này cho rất nhiều động từ để hình thành danh từ	Writer, doctor, worker, actor, painter,…
-er -or	Dùng chỉ vật thực hiện một công việc nhất định	Pencil-sharpener, grater Bottle-opener, projector
-ee	Chỉ người nhận hoặc trải qua một hành động nào đó	Employee, payee
-tion -sion -ion	Dùng để hình thành danh từ từ động từ	Complication, admission, donation, alteration
-ment	Chỉ hành động hoặc kết quả	Bombardment, development
-ist -ism	Chỉ người Chỉ hoạt động hoặc hệ tư tưởng (hai hậu tố này dùng cho chính trị, niềm tin và hệ tư tưởng hoặc ý thức của con người)	Buddhist, Marxist Buddhism, communism
-ist	Còn dùng để chỉ người chơi một loại nhạc cụ, chuyên gia một lĩnh vực,…	Guitarist, violinist, pianist, Economist, biologist
-ness	Dùng để hình thành danh từ từ tính từ	Goodness, readiness, forgetfulness, happiness
-hood	Chỉ trạng thái hoặc phẩm chất	Childhood, falsehood
-ship	Chỉ trạng thái, phẩm chất, tình trạng, khả năng hoặc nhóm	Friendship, citizenship, musicianship, membership

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG

Câu 1: He cycled ____ and had an accident
A. careful.
B. careless.
C. carefully.
D. carelessly.
Câu 2: Peter _____ opened the door of the cellar, wondering what he might find.
A. cautious
B. cautiously
C. cautional
D. cautionally
Câu 3: The new dress makes you more _____.
A. beauty
B. beautiful
C. beautifully
D. beautify
Câu 4: Tom is getting ever keener on doing research on _____.
A. biology.
B. biological.
C. biologist.
D. biologically.
Câu 5: The mobile phone is an effective means of _____ in the world nowadays.
A. communicated.
B. communication.
C. communicate.
D. communicative.
Câu 6: Cultural _____ can be found in such simple processes as giving or receiving a gift.
A. difference
B. different
C. differently
D. differ
Câu 7: Project-based learning provides wonderful opportunities for students to develop their ______.
A. creative.
B. creativity.
C. create.
D. creatively.
Câu 8: It may be possible for ______ and other higher life forms to be found on Mars.
A. vegetable.
B. vegetation.
C. vegetarian.
D. veterinary
Câu 9: The local authority asked for a ______ contribution from the community to repair roads and bridges.
A. volunteer.
B. voluntary.
C. voluntarily.
D. voluntariness.
Câu 10: In 1992, he wrote, produced, and starred in his first theater _____.
A. producer.
B. productivity.
C. production.
D. productive.

ĐÁP ÁN VÀ LỜI GIẢI CHI TIẾT

CÂU	ĐÁP ÁN	GIẢI THÍCH CHI TIẾT
1	D	Ta dùng trạng từ bổ nghĩa cho động từ cycle, ta lại chọn carelessly thay vì carefully vì nghĩa của câu: Tạm dịch: Anh ấy đi xe máy ẩu và gặp tai nạn.
2	B	Ở đây ta cần một trạng từ để bổ nghĩa cho động từ (opened) B. cautiously (adv): một cách thận trọng. A. cautious (adj): thận trọng C,D không có các từ này trong tiếng anh Tạm dịch: Peter thận trọng mở cửa tầng hầm, tự hỏi mình rằng có thể tìm thấy gì.
3	B	Make + danh từ/ đại từ + tính từ/ tính từ so sánh hơn: làm cho, khiến cho…. => Chọn B Tạm dịch: Chiếc áo đầm mới làm cho bạn xinh đẹp hơn.
4	A	Căn cứ vào giới từ “on”. Sau giới từ là danh từ. Ta sẽ loại đáp án B (đuôi –al là đuôi của tính từ), ta cũng sẽ loại đáp án D (đuôi –ly là đuôi của trạng từ). Tuy nhiên ta có cả A và C đều là danh từ. Nhưng dựa vào nghĩa của câu thì đáp án phải là A. A. biology: môn sinh học. C. biologist: nhà sinh học. Tạm dịch: Tom dần đam mê nhiều hơn vào nghiên cứu sinh học.
5	B	Sau giới từ (of) + danh từ A. communicated (v- quá khứ): giao tiếp B. communication (n): sự giao tiếp C. communicate (v): giao tiếp. D. communicative (adj): có tính giao tiếp. Tạm dịch: Ngày nay, điện thoại di động là phương tiện giao tiếp hiệu quả trên thế giới.
6	A	A. difference (n): sự khác biệt B. different (adj): khác biệt C. differently (adv): hoàn toàn khác D. differ (v): khác Tạm dịch: Sự khác biệt văn hóa có thể được thể hiện qua những cử chỉ đơn giản như tặng hoặc nhận một món quà.
7	B	Sau tính từ sở hữu (their) cần một danh từ A. creative (adj): sáng tạo B. creativity (n): sự sáng tạo C. create (v): sáng tạo ra. D. creatively (adv): một cách sáng tạo. Tạm dịch: Việc học dựa trên dự án cung cấp những cơ hội tuyệt vời cho học sinh phát triển sự sáng tạo của chúng.
8	B	A. vegetable (n): rau B. vegetation (n): thực vật C. vegetarian (n): người ăn chay D. veterinary (adj): (thuộc) thú y Tạm dịch: Có khả năng thực vật và các dạng sống khác cũng sẽ được tìm thấy trên sao hỏa
9	B	A volunteer (v): tình nguyện/ (n): tình nguyện viên. B. voluntary (adj): có tính chất tình nguyện. C. voluntarily (adv): một cách tình nguyện. D. voluntariness (n): tính tự nguyện, tính tự giác. Trước danh từ “contribution” cần một tính từ. Tạm dịch: Chính quyền địa phương đã kêu gọi ủng hộ tình nguyện từ cộng đồng để sửa đường và cầu.
10	C	A. producer (n): nhà sản xuất. B. productivity (n): năng suất. C. production (n): việc sản xuất. D. productive (adj): năng suất cao Tạm dịch: Năm 1992, ông viết, sản xuất và nổi tiếng với tác phẩm sản xuất phim đầu tiên.