SOẠN BÀI :
TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
A. TỪ LOẠI
I. DANH TỪ, ĐỘNG TỪ, TÍNH TỪ
1. Trong số các từ in đậm sau đây, từ nào là danh từ, từ nào là động từ, từ nào là tính từ?
a) Một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lần mà bỏ xuống được.
(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)
b) Mà ông, thì ông không thích nghĩ ngợi như thế một tí nào
(Kim Lân, Làng)
c) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó
(Kim Lân, Làng)
d) Đối với cháu, thật là đột ngột […].
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
e) – Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
|
Các danh từ |
lần (a), lãng (b), làng (c) ; |
|
Các động từ |
đọc (a), nghĩ ngợi (b), phục dịch, đập (c); |
|
Các tính từ |
hay (a), đột ngột (d), phải, sung sướng (e). |
2. Hãy thêm các từ cho sau đây vào trước những từ thích hợp với chúng trong ba cột bên dưới. Cho biết mỗi từ trong ba cột đó thuộc từ loại nào.
a) những , các , một
b) hãy , đã , vừa
c) rất , hơi , quá
/.../ hay /../cái(lăng) /.../ đột ngột
/.../ đọc /.../ phục kích /.../ ông(giáo)
/.../ lần /.../ làng /.../ phải
/.../ nghĩ ngợi /.../ đập /.../ sung sướng
Trả lời:
- a) Những lần,những cái ,....
• Một lần
b) Hãy đọc,đã đọc,...
c) Rất hay,rất dột
3. Từ những kết quả đạt được ở bài tập 1 và bài tập 2, hãy cho biết danh từ có thể đứng sau những từ nào, động từ đứng sau các từ nào và tính từ đứng sau những từ nào trong số những từ nêu trên.
Trả lời:
- Danh từ có thể đứng sau: những, các, một, ...
- Động từ có thể đứng sau: hãy, đã, vừa, ...
- Tính từ có thể đứng sau: rất, hơi, quá, ...
4. Kẻ bảng theo mẫu cho dưới đây và điền các từ có thể kết hợp với danh từ, động từ, tính từ vào những cột trống.
Trả lời:
|
Ý nghĩa khái quát của từ loại |
Khả năng kết hợp |
||
|
|
Kết hợp về phía trước |
Từ loại |
Kết hợp về phía sau |
|
Chỉ sự vật ( người , vatah , hiện tượng , khái niệm ) |
những, các, một, hai, ba, nhiều... |
Danh từ |
này, nọ, kia, ấy... các từ chỉ đặc điểm, tính chất mà danh từ biểu thi
|
|
Chỉ hoạt động , trạng thái của sự vật |
hãy, dừng, không, chưa, đã, vừa, sẽ, đang, cũng, vẫn...
|
Động từ |
được, ngay, các từ ngữ bổ sung chi tiết về đốì tượng, hướng, địa điểm, thời gian
|
|
Chỉ đặc điểm , tính chất của sự vật , hoạt động , trạng thái |
rất, hơi, quá, lắm, cực kì, vẫn, còn, dang...
|
Tính từ |
quá, lắm, cực kì... các từ ngữ chỉ sự so sánh, phạm vi... |
5. Trong những đoạn trích sau đây, các từ in đậm vốn thuộc từ loại nào và ở đây chúng được dùng như từ thuộc từ loại nào?
a) Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh không ghìm nổi xúc động.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Làm khí tượng, ở được cao thế mới là lí tưởng chứ.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
c) Những băn khoăn ấy làm cho nhà hội hoạ không nhận xét được gì ở cô con gái ngồi trước mặt đằng kia.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Trả lời:
|
Tròn |
Tính từ |
Dùng để chỉ hành động |
|
Lí tưởng |
Danh từ |
Được dùng như tính từ |
|
Băn khoăn |
Tính từ |
Dùng như danh từ nói lên sự khó lựa chon hoặc quyết định 1 vấn đề nào đó |
II. CÁC TỪ LOẠI KHÁC
1.Hãy xếp các từ in đậm trong những câu sau đây vào cột thích hợp (theo bảng mẫu) ở dưới.
a) Một lát sau không phải chỉ có ba đứa mà cả một lũ trẻ ở dưới lần lượt chạy lên.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
b) Trong cuộc đời kháng chiến của tôi, tôi chứng kiến không biết bao nhiêu cuộc chia tay, nhưng chưa bao giờ, tôi bị xúc động như lần ấy.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
c) Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa bằng lăng đã thưa thớt – cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã nhợt nhạt.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
d) – Trời ơi, chỉ còn năm phút !
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
e) – Quê anh ở đâu thế? – Hoạ sĩ hỏi.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
g) - Đã bao giờ Tuấn… sang bên kia chưa hả ?
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
h) - Bố đang sai con làm cái việc gì lạ thế ?
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
Trả lời:
Bảng tổng kết về các từ loại khác
(Ngoài ba từ loại chính)
|
Số từ |
Đại từ |
Lượng từ |
Chỉ từ |
Phó từ |
Quan hệ từ |
Trợ từ |
Tình thái từ |
Thán từ |
|
Ba , năm |
Tôi , bao nhiêu , bao giờ |
Những |
ấy , đâu |
đang |
Của , nhưng |
Chỉ , cả |
Hả |
Trời ơi |
2. Tìm những từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu nghi vấn. Cho biết các từ ấy thuộc từ loại nào.
Trả lời:
Các từ chuyên dùng để cấu tạo nghi vấn: nhỉ ,à, ư, hử, hở, hả,... Đó là các tình thái từ.
B. CỤM TỪ
1.Tìm phần trung tâm của các cụm danh từ in đậm. Chỉ ra những dấu hiệu cho biết đó là cụm danh từ.
a) Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
(Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị)
b) Ông khoe những ngày khởi nghĩa dồn dập ở làng.
(Kim Lân, Làng)
c) Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
(Kim Lân, Làng)
Trả lời:
- Trong câu (a) , phần trung tâm của cụm danh từ ( in đậm) là từ ảnh hưởng và lối sống
-Trong câu (b), phần trung tâm của cụm danh từ (in đậm) là từ ngày.
Dấu hiệu để nhận ra phần trung tâm là lượng từ những.
- Trong câu (c), phần trung tâm của cụm danh từ (in đậm) là từ tiếng.
Dấu hiệu để nhận ra phần trung tâm là có thể thêm lượng từ những vào trước.
2. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in đậm. Chỉ ra những dấu hiệu cho biết đó là cụm động từ.
a) Vừa lúc ấy, tôi đã đến gần anh. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Ông chủ tịch làng em vừa lên cải chính…
(Kim Lân, Làng)
Trả lời:
a,
+“ đã đến gần anh”
Dấu hiệu : có từ “ đã”
+“sẽ chạy xô vào lòng anh”
Dấu hiệu: sẽ - phó từ
+“sẽ ôm chặt lấy cổ anh”
Dấu hiệu: sẽ - phó từ
b) “vừa lên cải chính”
dấu hiệu: vừa - phó từ
3. Tìm phần trung tâm của các cụm từ in đậm. Chỉ ra những yếu tố phụ đi kèm với nó.
a) Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
(Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị)
b) Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
c) Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, cũng phong phú và sâu sắc hơn.
(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)
Trả lời:
a) “rất Việt Nam …..rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, rất mới, rất hiện đại”.
b) “ sẽ không êm ả”
c) “phức tạp hơn; cũng phong phú và sâu sắc hơn”
