Tóm tắt lý thuyết
1. Dòng điện
1.1. Tìm hiểu sự tương tự giữa dòng điện và dòng nước.
Thí nghiệm 1: Làm nhiễm điện mảnh phim nhựa bằng cọ xát.
Khi ta chạm bút thử điện, đèn bút thử điện lóe sáng rồi tắt
Thí nghiệm 2:
- Đóng khóa, đổ nước vào bình A.
- Mở khóa, nước chảy qua ống một lúc rồi dừng lại.
Nhận xét
- Điện tích của mảnh phim nhựa tương tự như nước trong bình.
- Điện tích dịch chuyển từ mảnh phim nhựa qua bóng đèn đến tay ta tương tự như nước chảy từ bình A xuống bình B.
1.2. Kết luận:
- Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng
- Đèn điện sáng, quạt điện quay các thiết bị điện khác hoạt động khi có dòng điện chạy qua nó
2. Nguồn điện
2.1. Các nguồn điện thường dùng:
Ví dụ: Pin, acquy.
- Nguồn điện có khả năng cung cấp dòng điện để các dụng cụ điện hoạt động.
- Mỗi nguồn điện đều có 2 cực, cực dương (+) và cực âm (-)
2.2. Mạch điện có nguồn điện:
Dòng điện chạy trong mạch điện kín bao gồm các thiết bị điện được nối liền với hai cực của nguồn điện bằng dây điện
3.Bài tập minh họa
Bài 1:
Cho các cụm từ sau đây: đèn điện, quạt điện, điện tích, dòng điện. Hãy viết năm câu, mỗi câu có sử dụng hai trong số các cụm từ đã cho.
Hướng dẫn giải:
- Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng
- Đèn điện sáng khi có dòng điện chạy qua
- Quạt điện hoạt động khi có dòng điện chạy qua
- Đèn điện sáng cho biết có dòng điện chạy qua nó
- Các điện tích dịch chuyển có hướng tạo thành dòng điện
Bài 2:
Đang có dòng điện chạy trong vật nào dưới đây ?
A. Một mảnh nilông đã được cọ xát.
B. Chiếc pin tròn được đặt tách riêng trên bàn.
C. Đồng hồ dùng pin đang chạy.
D. Đường dây điện trong gia đình khi không sử dụng bất cứ một thiết bị điện nào.
Hướng dẫn giải: Chọn đáp án C.
Bài 3:
Em hãy chọn câu trả lời đúng
Dụng cụ nào dưới đây không phải là nguồn điện?
A. Pin.
B. Bóng đèn điện đang sáng.
C. Đinamô lắp ở xe đạp.
D. Acquy.
Hướng dẫn giải:
Chọn đáp án B. Dụng cụ không phải nguồn điện là bóng đèn điện đang sáng
4. Luyện tập Bài 19 Vật lý 7
Qua bài giảng Dòng điện - Nguồn điện này, các em cần hoàn thành 1 số mục tiêu mà bài đưa ra như:
- Nhận biết có dòng điện trong thiết bị điện và nêu được dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng
- Nêu được tác dụng chung của các nguồn điện là tạo ra dòng điện và nhận biết được các nguồn điện thường dùng (cực âm cực dương của pin, ác quy)
- Mắc mạch điện đơn giản
4.1. Trắc nghiệm
Câu 1: Tại sao có thể thắp bóng đèn được lắp ở nhiều xe đạp mà chỉ dùng có một dây điện nối giữa đinamô và bóng đèn?
A. Vì đinamô là một nguồn điện loại đặc biệt nên chỉ cần dùng một dây điện
B. Vì bóng đèn lắp cho xe đạp là loại đặc biệt nên chỉ cần dùng một dây điện
C. Vì còn có một dây điện ngầm bên trong khung xe đạp nối giữa đinamô và bóng đèn
D. Vì chính khung xe đạp có tác dụng như một dây điện nữa nối giữa đinamô và bóng đèn
Câu 2: Không có dòng điện chạy qua vật nào dưới đây?
A. Quạt điện đang quay liên tục
B. Bóng đèn điện đang phát
C. Thước nhựa đang bị nhiễm điện
D. Rađiô đang nói.
Câu 3: Đang có dòng điện chạy trong vật nào dưới đây?
A. Một mảnh nilông đã được cọ xát.
B. Chiếc pin tròn được đặt tách riêng trên bàn.
C. Đồng hồ dùng pin đang chạy.
D. Đường dây điện trong gia đình khi không sử dụng bất cứ một thiết bị điện nào.
Câu 4: Dụng cụ nào dưới đây không phải là nguồn điện
A. Pin.
B. Bóng đèn điện đang sáng.
C. Đinamô lắp ở xe đạp.
D. Acquy.
Câu 5: Loại hạt nào dưới đây khi chuyển động có hướng thì không thành dòng điện?
A. Các hạt mang điện tích dương
B. Các hạt nhân của nguyên tủ
C. Các nguyên tử
D. Các hạt mang điện tích âm
4.2. Bài tập sách giáo khoa
C1) Hãy tìm hiểu sự tương tự giữa dòng điện và dòng nước.
a) Đối chiếu hình 19.1a với 19.1b, hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống của câu sau:
Điện tích của mảnh phim nhựa tương tự như... trong bình
b) Đối chiếu hình 19.1c với hình 19.1d, hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống của câu sau:
Điện tích dịch chuyển từ mảnh phim nhựa qua bóng đèn đến tay ta tương tự như nước... từ bình A xuống bình B.
Hướng dẫn giải:
a) Điện tích của mảnh phim nhựa tương tự như nước trong bình.
b) Điện tích dịch chuyển từ mảnh phim nhựa qua bóng đèn đến tay ta tương tự như nước chảy từ bình A sang bình B.
C2) Khi nước ngừng chảy, ta phải đổ thêm nước vào bình A để nước lại chảy qua ống xuống bình B. Đèn bút thử điện ngừng sáng, làm thế nào để đèn này lại sáng ?
Nhận xét: Bóng đèn bút thử điện sáng khi các điện tích… qua nó.
Hướng dẫn giải: Muốn đèn sáng này lại sáng thì ta cần cọ xát để làm nhiễm điện mảnh phim nhựa rồi chạm bút thử điện vào mảnh tôn đã được áp sát trên mảnh phim nhựa.
Nhận xét: Bóng đèn bút thử điện sáng khi các điện tích dịch chuyển qua
C3) Hãy kể tên các nguồn điện có trong hình 19.2 và một vài nguồn điện khác mà em biết.
Hãy quan sát hình 19.2 hoặc những chiếc pin thật và chỉ ra đâu là cực dương, đâu là cực âm của mỗi nguồn điện này.
Hướng dẫn giải:
Các nguồn điện có trong hình 19.2 SGK: pin tiểu, pin tròn, pin vuông pin dạng cúc áo, ắc quy
Các nguồn điện khác: Đinamô xe đạp, pin mặt trời, máy phát điện, ổ điện trong nhà.
Chỉ ra cực dương và cực âm:
- Pin tròn: cực âm là đáy bằng (vỏ pin), cực dương là núm nhỏ nhô lên (đầu có ghi dấu +)
- Pin vuông: cực âm là đầu loe ra (có ghi dấu -), cực dương là đầu khum tròn (có ghi dấu +)
- Pin dạng cúc áo: cực dương là đáy bằng, to (có ghi dấu +), cực âm là mặt tròn nhỏ ở đáy kia (có ghi dấu -)
- Ắc quy: hai cực có dạng giống nhau, gần cực dương có ghi dấu (+) gần cực âm có ghi dấu (-) ở thành ắc quy.
C4) Cho các từ và cụm từ sau đây: đèn điện, quạt điện, điện tích, dòng điện. Hãy viết 3 câu, mỗi câu có sử dụng hai trong số các từ, cụm từ đã cho.
Hướng dẫn giải:
- Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng.
- Đèn điện sáng khi có dòng điện chạy qua.
- Quạt điện hoạt động khi có dòng điện chạy qua.
C5) Hãy kể tên năm dụng cụ hay thiết bị điện sử dụng nguồn điện là pin.
Hướng dẫn giải: Có thể là: ra-đi-ô; đồ chơi trẻ em; đồng hồ treo tường; đèn pin; máy tính bỏ túi;...
C6) Ở nhiều xe đạp có một bộ phận là nguồn điện gọi là đinamô tạo ra dòng điện để thắp sáng đèn. Hãy cho biết làm thế nào để nguồn điện này hoạt động thắp sáng đèn.
Hướng dẫn giải: Để nguồn điện này hoạt động thắp sáng đèn, cần ấn vào lẫy để núm xoay của nó tì sát vào vành xe đạp, đạp cho bánh xe đạp quay. Đồng thời dây nỗi từ đinamô tới đèn không có chỗ hở.
