CHƯƠNG VI: CƠ SỞ NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC
CHỦ ĐỀ 1: NỘI NĂNG VÀ SỰ BIẾN THIÊN NỘI NĂNG
A. PHƯƠNG PHÁP GIẢI
+ Xác định nhiệt lượng toả ra và thu vào của các vật trong quá trình truyền nhiệt thông qua biểu thức: Q = mcDt
+Viết phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
+ Xác định các đại lượng theo yêu cầu của bài toán.
Lưu ý: + Nếu ta sử dụng biểu thức Dt = ts – tt thì Qtoả = - Qthu
+ Nếu ta chỉ xét về độ lớn của nhiệt lượng toả ra hay thu vào thì Qtoả = Qthu, trong trường hợp này, đối với vật thu nhiệt thì Dt = ts - tt còn đối với vật toả nhiệt thì Dt = tt – ts
B. BÀI TẬP
Bài 1: Một bình nhôm có khối lượng 0,5kg chứa 0,118kg nước ở nhiệt độ 20oC. Người ta thả vào bình một miếng sắt có khối lượng 0,2kg đã được đun nóng tới nhiệt độ 75oC. Xác định nhiệt độ của nước khi bắt đầu có sự cân bằng nhiệt.Cho biết nhiệt dung riêng của nhôm là 920J/kgK; nhiệt dung riêng của nước là 4180J/kgK; và nhiệt dung riêng của sắt là 460J/kgK. Bỏ qua sự truyền nhiệt ra môi trường xung quanh.
Giải:
Gọi t là nhiệt độ lúc cân bằng nhiệt.
Nhiệt lượng của sắt toả ra khi cân bằng: Q1 = mscs(75 – t) = 92(75 – t) (J)
Nhiệt lượng của nhôm và nước thu vào khi cân bằng nhiệt:
Q2 = mnhcnh(t – 20) = 460(t – 20) (J)
Q3 = mncn(t – 20) = 493,24(t – 20) (J)
Áp dụng phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
92(75 – t) = 460(t – 20) + 493,24(t – 20)
<=> 92(75 – t) = 953,24(t – 20)
Giải ra ta được t ≈ 24,8oC
Bài 2: Một nhiệt lượng kế bằng đồng thau có khối lượng 128g chứa 210g nước ở nhiệt độ 8,4oC. Người ta thả một miếng kim loại có khối lượng 192g đã đun nóng tới nhiệt độ 100oC vào nhiệt lượng kế. Xác định nhiệt dung riêng của miếng kim loại, biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 21,5oC.Bỏ qua sự truyền nhiệt ra môi trường xung quanh và biết nhiệt dung riêng của đồng thau là 128J/kgK và của nước là 4180J/kgK.
Giải :
Nhiệt lượng toả ra của miếng kim loại khi cân bằng nhiệt là:
Q1 = mkck(100 – 21,5) = 15,072ck (J)
Nhiệt lượng thu vào của đồng thau và nước khi cân bằng nhiệt là:
Q2 = mđcđ(21,5 – 8,4) = 214,6304 (J)
Q3 = mncn(21,5 – 8,4) =11499,18 (J)
Áp dụng phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
15,072ck = 214,6304 + 11499,18 ta được ck = 777,2J/kgK.
Bài 3: Thả một quả cầu bằng nhôm khối lượng 0,105kg được đun nóng tới 1420C vào một cốc đựng nước ở 200C, biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 420C. Tính khối lượng của nước trong cốc, biết nhiệt dung riêng của nước là 880J/kg.K và của nước là 4200J/kg.K.
Giải
- Nhiệt lượng do miếng nhôm tỏa ra Q1 = m1c1(142– 42)
- Nhiệt lượng do nước thu vào: Q2 = m2c2(42 - 20)
- Theo PT cân bằng nhiệt: Q1 = Q2 \[\Leftrightarrow \]m1c1(142– 42)=m2c2(42 - 20) \[\Rightarrow {{m}_{2}}=\frac{{{m}_{1}}{{c}_{1}}.100}{22.4200}=0,1kg\]
Bài 4: Một cốc nhôm có khối lượng 120g chứa 400g nước ở nhiệt độ 24oC. Người ta thả vào cốc nước một thìa đồng khối lượng 80g ở nhiệt độ 100oC. Xác định nhiệt độ của nước trong cốc khi có sự cân bằng nhiệt. Biết nhiệt dung riêng của nhôm là 880 J/Kg.K, của đồng là 380 J/Kg.K và của nước là 4,19.103. J/Kg.K.
Giải
- Gọi t là nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt.
- Nhiệt lượng do thìa đồng tỏa ra là Q1 = m1 c1 (t1 – t)
- Nhiệt lượng do cốc nhôm thu vào là Q2 = m2 c2 (t – t2)
- Nhiệt lượng do nước thu vào là Q3 = m3 c3 (t – t2)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:Q1 = Q2 + Q3
$\Leftrightarrow $ m1 c1 (t1 – t) = m2 c2 (t – t2) + m3 c3 (t – t2)$\Rightarrow $t = $\frac{{{m}_{1}}.{{c}_{1}}.{{t}_{1}}+{{m}_{2}}.{{c}_{2}}.{{t}_{2}}+m_{3}^{{}}.{{c}_{3}}.{{t}_{2}}}{{{m}_{1}}.{{c}_{1}}+{{m}_{2}}.{{c}_{2}}+{{m}_{3}}.{{c}_{3}}}$
Thay số, ta được t = $\frac{0,08.380.100+0,12.880.24+0,4.4190.24}{0,08.380+0,12.880+0,4.4190}=25,27$oC.
Bài 5: Một nhiệt lượng kế bằng đồng khối lượng m1 = 100g có chứa m2 = 375g nước ở nhiệt độ 25oC. Cho vào nhiệt lượng kế một vật bằng kim loại khối lượng m3 =400g ở 90oC. Biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 30oC. Tìm nhiệt dung riêng của miếng kim loại. Cho biết nhiệt dung riêng của đồng là 380 J/Kg.K, của nước là 4200J/Kg.K.
Giải :
Nhiệt lượng mà nhiệt lượng kế và nước thu vào để tăng nhiệt độ từ 25oC lên 30oC là
Q12 = (m1.c1 + m1.c2).(t- t1).
Nhiệt lượng do miếng kim loại tỏa ra là:Q3 = m3.c3.(t2 –t)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:Q12 = Q3$\Leftrightarrow $(m1.c1 + m1.c2).(t- t1) = m3.c3.(t2 –t)
$\Rightarrow $c3 = $\frac{({{m}_{1}}.{{c}_{1}}+{{m}_{2}}.{{c}_{2}}).\left( t-{{t}_{1}} \right)}{m{}_{3}\left( {{t}_{2}}-t \right)}$ = $\frac{(0,1.380+0,375.4200).(30-25)}{0,4\left( 90-30 \right)}$ = 336 Vậy c3 = 336 J/Kg.K
Bài 6: Thả một quả cầu bằng nhôm khối lượng 0,105 Kg được nung nóng tới 142oC vào một cốc nước ở 20oC. Biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 42oC. Tính khối lượng nước trong cốc. Biết nhiệt dung riêng của nhôm là 880 J/Kg.K và của nước là 4200 J/Kg.K.
Giải
Gọi t là nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt
Nhiệt lượng do quả cầu nhôm tỏa ra là: Q1 = m1.c1.(t2 – t)
Nhiệt lượng do nước thu vào là Q2 = m2.c2.(t – t1)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:Q1 = Q2
$\Leftrightarrow $ m1.c1.(t2 – t) = m2.c2.(t – t1)$\Rightarrow $m2 = $\frac{{{m}_{1}}.{{c}_{1}}\left( {{t}_{2}}-t \right)}{{{c}_{2}}\left( t-{{t}_{1}} \right)}$ = $\frac{0,105.880.(142-42)}{4200.(42-20)}$ = 0,1 Kg.