NHỮNG VẤN ĐỀ TRỌNG TÂM TRONG TÁC PHẨM THƠ “VỘI VÀNG”
Xuân Diệu
I. VẤN ĐỀ TRỌNG TÂM VỀ NỘI DUNG:
1. Nét đặc sắc trong cảm nhận về thời gian và tuổi trẻ của Xuân Diệu
a) Thời gian tuyến tính – thời gian trôi một đi không trở lại (khác với quan niệm thời gian của người xưa: thời gian lặp lại theo vòng tuần hoàn)
- Thời gian chỉ có một chiều, trôi là mất, không trở lại: “Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua/ Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già”.
b) Cảm nhận thời gian gắn liền với tuổi thanh xuân của đời người
- Tuổi xuân trôi qua không trở lại: “Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,/ Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!/ Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi”
- Thời gian gắn liền với thi sắc: thời gian chỉ có hai thì tươi và phai (khác quan niệm thời gian ba thì: quá khứ, hiện tại và tương lai), bước đi của thời gian nhanh hơn: “Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,/ Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?”
c) Qua sự cảm nhận về thời gian, thấy được lòng yêu đời, yêu cuộc sống của nhà thơ
- Xuân Diệu luôn chạy đua với thời gian để tận hưởng niềm hạnh phúc, để sống có ý nghĩa:
+ Tặng nhịp điệu sống – nhà thơ gọi là “vội vàng”: “Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm”.
+ Tăng nhịp điệu cuộc sống để mỗi giây phút trôi qua đều được tận hưởng niềm hạnh phúc và sống có ý nghĩa: “Ta muốn ôm/ Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;/ Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,/ Ta muốn say cánh bướm với tình yêu…”.
2. Quan niệm thẩm mĩ mới (quan niệm về cái đẹp), quan niệm nhân sinh mới (quan niệm sống) của Xuân Diệu
a) Quan niệm thẫm mĩ mới: Con người là chuẩn mực của cái đẹp, là kiểu mẫu của muôn loài (khác với quan niệm xưa: thiên nhiên là chuẩn mực của cái đẹp)
- Nhà thơ đã lấy vẻ đẹp của con người để miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên: “Và này đây ánh sáng chớp hàng mi”, “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần” (khác với thơ xưa lấy thiên nhiên để miêu tả vẻ đẹp con người: “Phù dung như diện, liễu như mi” (Mặt đẹp như hoa phù dung, hàng mi thanh như lá liễu)
b) Quan điểm nhân sinh mới
- Hạnh phúc ở giữa trần gian, ở ngay trong hiện tại (khác với quan niệm xưa: đời là bể khổ, hạnh phúc ở kiếp sau, ở tương lai huyền ảo):
+ Cuộc sống trần gian như thiên đường trên mặt đất, hiện hữu trước mắt, trong tầm tay của mọi người, ai cũng có thể tận hưởng; tất cả đều gợi lên sự thơm ngon (tuần tháng mật), sự tươi non (đồng nội xanh rì, cành tơ phơ phất), sự ngây ngất (khúc tình si).
- Hạnh phúc của con người là sống cao độ mỗi giây phút của tuổi xuân:
+ Giữ vai trò thượng đế của thiên đường trên mặt đất là con người với tuổi trẻ, tình yêu: cách nhìn mùa xuân như thiếu nữ tràn đầy sức sống: “Và này đây ánh sáng chớp hàng mi, Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”.
- Ý nghĩa nhân sinh tích cực trong quan niệm sống của Xuân Diệu:
+ Ý thức về cái tôi cá nhân: vũ trụ tuần hoàn, còn tuổi xuân đã qua đi thì không trở lại
+ Sống là tận hưởng nhưng đồng thời phải tận hiến: mỗi giây phút của cuộc đời trôi đi phải sống có ý nghĩa (khác quan niệm sống thực dụng: chỉ biết đến cá nhân, ích kỉ, chỉ chạy theo sự thụ hưởng, nhất là thụ hưởng về vật chất)
II. VẤN ĐỀ TRỌNG TÂM VỀ NGHỆ THUẬT:
1. Cấu tứ bài thơ (cách tổ chức ý thơ)
- Kết hợp cảm xúc tự nhiên với luận lí:
+ Lí lẽ vì sao phải “vội vàng” (phần đầu bài thơ)
+ Giải thích “vội vàng” phải như thế nào (phần cuối bài thơ”
2. Thủ pháp trùng điệp
Thủ pháp trùng điệp tạo nên sự mạnh mẽ, sôi nổi, cuốn hút được thể hiện qua:
- Điệp kiểu câu:
+ Đoạn mở đầu: Điệp kiểu câu mở đầu “Tôi muốn…Cho…”, “Này đây… của…”
+ Đoạn cuối: Điệp kiểu câu mở đầu “Ta muốn…”
- Điệp từ, điệp ngữ: “này đây” (đoạn đầu), “ta muốn”, “cho” (đoạn cuối)
3. Hình ảnh
- Hình ảnh được tạo dựng bởi những liên tưởng mới lạ: nhìn thiên nhiên qua cái nhìn tình tứ của tuổi trẻ, tình yêu (Đoạn thơ: “Của ong bướm này đây tuần tháng mật;/ Này đây hoa đồng nội xanh rì;/ Này đây lá của cành tơ phơ phất/ Của yến anh này đây khúc tình si” vừa như mảnh vườn tình ái, vừa như bữa tiệc với thực đơn quyến rũ đang chao mời)
- Sáng tạo hình ảnh cảm nhận bằng xúc giác (Những câu thơ: “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”, “Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!”.
III. NHỮNG ĐOẠN THƠ TIÊU BIỂU
- Đoạn thơ mở đầu thể hiện quan niệm nhân sinh, quan niệm thẩm mĩ: từ “Tôi muốn tắt nắng đi” đến “Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân”
- Đoạn nói về sự cảm nhận thời gian và tuổi trẻ: từ “Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua” đến “Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt”
- Đoạn cuối thể hiện quan niệm nhân sinh với niềm khát khao tận hưởng niềm hạnh phúc và sống có ý nghĩa: từ “Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm” đến “- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi”.
