“Sóng’ luôn được biết đến là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ của nữa thi sĩ- Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu. “Sóng” trong tác phẩm cùng tên của nhà thơ dường như đã mang biết bao hình ảnh ẩn dụ . Nó thực sự là sự hóa thân của cái tôi trữ tình đầy mơ mộng của thi nhân….
Xuân Quỳnh một thi sĩ của hạnh phúc đời thường . Thơ bà có aai đó đã nhận xét đó là tiếng lòng của một tâm hồn luôn luôn khao khát tình yêu, gắn bó hết mình với cuộc sống hàng ngày, thật sự trân trọng, nâng niu và chăm chút cho hạnh phúc đời thường. Trong các nhà thơ nữ Việt Nạm, Xuân Quỳnh xứng đáng được gọi là nhà thơ của tình yêu . Xuân Quỳnh như đã viết nhiều và viết hay về tình yêu nhưng có lẽ thi phẩm “Sóng’ là bài thơ đặc sắc hơn cả. Bởi chính vì nó đãnói lên được một tâm hồn khao khát yêu đương, một tình yêu vừa hồn nhiên chân thật, vừa mãnh liệt, sôi nổi của một trái tim phụ nữ .
Tình yêu là đề tài muôn thuở của thi ca . Ta dường như đã thấy có rất nhiều nhà thơ nổi tiếng đã viết về tình yêu với tất cả sự nồng nhiệt của một trái tim tuổi trẻ . Ta bắt gặp một Xuân Diệu nồng nàn, đắm say và khát khao dâng hiến cho tình yêu, một Nguyễn Bính mơ màng tìm về tình yêu đồng nội. Hay là một hồn thơ Anh Thơ tha thiết nhưng thẹn thùng cái duyên con gái… nhưng chỉ đến Xuân Quỳnh, cái khát vọng rất đỗi đời thường của con người đó mới được bộc bạch , mà bộc bạch một cách chân thành như chính cuộc đời nhà thơ vậy : một thứ tình yêu vừa phong phú, phức tạp, vừa thiết tha sôi nổi của một trái tim phụ nữ đang rạo rực, cũng như đang khao khát yêu đương đến nồng cháy. Có thể dễ nhận thấy thi phẩm “Sóng” trong tác phẩm cùng tên của nhà thơ mang hình ảnh ẩn dụ . Nó còn chính là một sự hóa thân của cái tôi trữ tình đầy mơ mộng của thi nhân . “Sóng’ và “em’ tuy là hai như tách bạch nhau đó nhưng suy cho cùng lại là một, có lúc phân đôi để soi chiếu vào nhau làm nổi bật sự tương đồng, có lúc lại hòa nhập để tạo nên âm vang cộng hưởng . Và chúng ta cũng có thể nói qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh như đã bộc bạch và như đã bày tỏ một tình yêu dạt dào, mênh mông và một khát vọng vĩnh hằng về một tình yêu đôi lứa đẹp đẽ.
Mở đầu bài thơ “Sóng” dường như ta có thể cảm nhận được đó là trạng thái tâm lý đặc biệt của một tâm hồn đang khao khát yêu đương, đang tìm đến một tình yêu rộng lớn hơn. Xuân Quỳnh cũng như đã diễn tả thật cụ thể cái trạng thái khác thường, chúng ta như thấy nó vừa phong phú nhưng cũng vừa thấy được độ phức tạp trong một trái tim cồn cào khao khát tình yêu. Và như ta đã thấy tính khí của người con gái đang yêu, cũng như sóng vậy thôi, vốn mang trong nó nhiều trạng thái đối cực: “Dữ dội và dịu êm, Ồn ào và lặng lẽ” … Và dường như đối với sóng cũng vậy, dường như trái tim người con gái đang yêu không bao giờ có thể chấp nhận sự tầm thường, hay là những sự nhỏ hẹp, mà đã luôn vươn tới cái lớn lao để có thể đồng cảm, đồng điệu với mình “Sông không hiểu nổi mình, Sóng tìm ra tận bể” . Có thể thấy rằng, ngay trong khổ thơ đầu tiên này thôi đã như có một nét mới mẻ trong quan niệm về tình yêu. Người con gái trong bài thơ như khao khát yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa . Nếu như mà“Sông không hiểu nổi mình” thì sóng sóng dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp đó “Tìm ra tận bể”, đến với cái cao rộng, bao dung. Thật là minh bạch và cũng thật là quyết liệt !
Và dường như những nỗi khát vọng tình yêu cứ như xôn xao, rạo rực trong trái tim con người, trong quan niệm của Xuân Quỳnh, đó chính là khát vọng muôn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ . Nó cũng như sóng, mãi mãi trường tồn , vĩnh hằng với thời gian. Từ ngàn xưa, con người đã đến với tình yêu và mãi mãi cứ đến với tình yêu . Với con người, tình yêu bao giờ cũng là một khát vọng bồi hồi:
Ôi con sóng ngày xưa Và ngày nay vẫn thế Nỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ
Tình yêu đến,dường như đó một tâm lý tự nhiên và thường tình, người ta luôn có nhu cầu tự tìm hiểu và phân tích . Nhưng tình yêu lại còn là một hiện tượng tâm lý khác thường, đầy bí ẩn, không thể giải quyết được bằng lý lẽ thông thường được, làm sao có thể giải đáp được câu hỏi về khởi nguồn của tình yêu, về thời điểm bắt đầu của một tình yêu. Cái điều khó giải thích mà trước đó đã từng là Xuân Diêu băn khoăn “Làm sao cặt được nghĩa tình yêu? ” thì nay lại thêm một lần nữa Xuân Quỳnh bộc bạch một cách hồn nhiên, thật dễ thương . Tình yêu cũng như sóng biển vậy thôi, nó cũng như gió trời vậy thôi, làm sao có thể hiểu hết được. Nó cũng tự nhiên đến có thể lặng lẽ có thể yên lạng, hồn nhiên như thiên nhiên , và cũng khó hiểu, nhiều bất ngờ như tự nhiên vậy:
Sóng bắt đầu từ gió Gió bắt đàu từ đâu Em cũng không biết nưa Khi nào ta yêu nhau
Tình yêu cũng như đã thường cũng gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách. Nỗi nhớ của một trái tim đang yêu được Xuân Quỳnh lột tả lên thật mãnh liệt . Đó là một nỗi nhớ thường trực cả khi thức, cả khi ngủ, bao trùm lên cả không gian . Một nỗi nhớ như cứ khắc khoải như cứ cồn cào, da diết, không thể nào yên, và cũng không thể nào nguôi . Nó dường như cứ cuồn cuộn, dào dạt như những đợt sóng biển triền miên, vô hồi, vô hạn . Có thể nói những nhịp thơ trong suốt bài thơ này là nhịp sóng, nhưng rõ nhất, dào dạt, hăm hở, náo nức nhất , mãnh liệt nhất là ở đoan thơ này :
Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được
Và như ở trên đã nói, vẫn là hình tượng đó, hình tượng song hành của sóng và em dường như đã bổ sung đắp đổi cho nhau nhằm diễn tả sâu sắc hơn, đã làm chó sự ám ảnh hơn tình yêu và nỗi nhớ cùng với lòng thủy chung vô hạn của một trái tim đang rạo rực yêu thương biết nhường nào. Có thể nói với nỗi nhớ được diễn tả qua hình tượng con sóng nhớ bờ “ Ngày đêm không ngủ được” vẫn còn là chưa đủ, vẫn như chưa thỏa, lại được thể hiện một lần nữa qua nỗi nhớ của nhà thơ Xuân Quỳnh “ Lòng em nhớ đến anh, Cả trong mơ còn thức”. Có lẽ lúc này nỗi nhớ tràn đầy lòng yêu của thi sĩ. Nỗi nhớ như đã thường trực trong mọi không gian choáng ngợp ở thời gian, không chỉ tồn tại trong ý thức mà còn như đã len lỏi trong ý thức, xâm nhập vào cả trong những giấc ngủ mơ. Phải chăng những đòi hỏi, khao khát yêu đương của người con gái được bộc lộ thật mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị biết nhường nào. Ở đây sóng chỉ khao khát tới bờ cũng như em khao khát có anh ! Và có thể thấy tình yêu của người con gái ở đây vừa thiết tha, mãnh liệt, vừa trong sáng, giản dị, vừa thủy chung duy nhất. Qua hình tượng đặc sắc và ấn tượng thì sóng và em . Xuân Quỳnh dường như cũng đã nói lên thật chân thành, táo bạo biết bao nhiêu. Xuân Quỳnh đã không hề giấu giếm cái khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình, một phụ nữ, một điều hiếm có trong văn học Việt Nam .
Xuân Quỳnh đã viết lên bài thơ ‘Sóng” vào năm 1967, khi mà nhà thơ đã từng nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu. Song, dường như ở người phụ nữ mang tính cách hồn hiên tha thiết yêu đời này vẫn còn ấp ủ biết bao nhiêu niềm hi vọng, vẫn phơi phới một niềm tin vào hạnh phúc trong trương lai. Như đã vừa tự động viên, an ủi mình, tác giả vừa tin vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn kia cũng giống như con sóng nhất định sẽ “tới bờ”, “dù muôn vời cách trở”. Và cho dù tương lai hạnh phúc như đang còn dài ở phía trước . Và có lẽ chính vì thế, ý thức về thời gian chưa làm nhà thơ lo âu mà chỉ làm tăng thêm niềm tin tưởng:
Như biển kia dẫu rộng Mây vẫn bay về xa
Xuân Quỳnh thật tinh tế khi vừa thổ lộ trực tiếp, vừa mượn hình tượng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu. Những ý nghĩ này ta bắt gặp được dường như có vẻ tự do, tản mạn, nhưng từ trong chiều sâu tận tâm hồn của thi sĩ thì vẫn còn sự vận động nhất quán . Đó còn chính là một cuộc hành trình khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la và thật rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết mình trong tình yêu, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thủa vĩnh hằng mãi mãi.
Làm sao được tan ra Thành trăm con sóng nhỏ Giữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm còn vỗ .
Người con gái lúc này cũng như mong muốn hòa mình vào bể đời rộng lớn , bứt mình ra khỏi những lo toan tính toán , để ngập chìm trong bể lớn tình yêu . Phải có một tình yêu chân thành và đằm thắm như thế nào thì mới có được một mong muốn cao cả đến chừng ấy . Những nỗi khát vọng tình yêu cũng là khát vọng sống mãnh liệt đủ đầy . Cuộc đời còn tình yêu thì đó chính là một cuộc đời còn tươi đẹp và đáng sống và sống trong tình yêu là một điều hạnh phúc . Xuân Quỳnh dường như đã mong ước được sống mãi trong tình yêu, bất tử với tình yêu .
“Sóng” chính là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu nhất cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu. Một bài thơ thật vừa xinh xắn, duyên dáng nhưng ẩn chứa trong đó là sự mãnh liệt, sôi nổi, vừa hồn nhiên, trong sáng nhưng lại vừa ý nhị sâu xa. Sau này, khi đã có nhiều những trải nghiệm sống trong tình yêu, trải qua cả sự đắng thì giọng thơ Xuân Quỳnh không còn phơi phới bốc men say hơn nữa. Nhưng những cái khát vọng tình yêu vẫn tồn tại mãi mãi trong trái tim tràn ngập yêu thương của nhà thơ .
