CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
Tác
giả: Nguyễn Minh Châu
I. Soạn thảo văn bản:
Câu 1: Phát hiện thứ nhất của người
nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng. Anh đã cảm nhận như thế nào về vẻ đẹp của chiếc
thuyền ngoài xa trên biến sớm mờ sương?
- Phát hiện thứ nhất của nghệ sĩ
nhiếp ảnh đó là: bức tranh tuyệt mĩ của cảnh biển lúc bình minh.
+ Trước mặt tôi là một bức tranh mực
tàu của một doanh họa thời cổ. Tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của
sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.
+ Với một người làm nghệ thuật có
đôi mắt tinh tường, nghệ sĩ Phùng đã phát hiện ra cảnh đắt trời cho mà cả cuộc
đời cầm máy chưa được thấy bao giờ. Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh
sáng đều rất hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp đơn giản nhưng toàn vẹn khiến người nghệ
sĩ bối rối trước cảnh đất trời cho ấy.
Câu 2: Phát hiện thứ 2 của người
nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy nghịch lí. Anh đã chứng kiến và có thái độ như thế nào
trước những gì diễn ra ở gia đình hàng chài?
- Người nghệ sĩ đã tận mắt chứng kiến
từ chiếc thuyền mang vẻ đẹp “đắt” trời cho như trong mơ bước ra một người đàn
bà dáng vẻ xấu xí, mệt mỏi và vẻ mặt cam chịu, một gã đàn ông thô kệch, dữ dằn,
độc ác. Lấy việc đánh đập vợ như một cách để trút những cơn giận, uất ức và khổ
đau... Đằng sau vẻ đẹp hòa nhón "toàn bích, toàn thiện" mà anh vừa bắt
gặp trên biển là sự thật bất ngờ, trớ trêu và đầy quái ác của cuộc sống.
- Khi vô tình chứng kiến được cảnh người đàn ông đánh vợ một cách vô lí và
tàn bạo, người nghệ sĩ đã "kinh ngạc đến mức, trong mây phút đầu... vứt
chiếc máy ảnh xuống đất, chạy ào tới".
Câu 3: Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện nói lên điều gì?
- Câu chuyện của người đàn bà hàng
chài là sự thật về cuộc đời, giúp những người như nghệ sĩ Phùng, cũng như thẩm
phán Đẩu hiểu rõ về những điều tưởng chừng như vô lí nhưng bên trong đầy trắc ẩn.
Nhìn bề ngoài, đó có lẽ là người đàn bà quá nhu ngược mặc cho những nhẫn nhục,
cam chịu, để bị đánh đập mà vẫn quyết gắn bó với lão chồng vũ phu. Nhưng tất cả đều xuất phát từ tình thương con vô bờ của một
người mẹ đối với con cái của mình. Trong những nỗi đau khổ về thể xác triền
miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc những niềm hạnh phúc nhỏ nhoi.
- Qua câu chuyện của người đàn bà
làng chài, Nguyễn Minh Châu muốn nhắc nhở người đọc: Đừng nên nhìn vẻ bề ngoài
mà đánh giá câu chuyện, phải nhìn nhận ở mọi góc độ khác nhau.
Câu 4: Nêu cảm nghĩ về nhân vật:
người đàn bà vùng biển, lão đàn ông độc ác, chị em thằng Phác, người nghệ sĩ
nhiếp ảnh.
- Người đàn bà vùng biển: Nguyễn
Minh Châu gọi phiếm định "Người đàn bà"đại diện cho phần đông số phận
người phụ nữ Việt Nam xưa. Ngoài 40, thô kệch, mặt rỗ, xuất hiện với
"khuôn mặt mệt mỏi"; gợi ấn tượng về một cuộc đời nhọc nhằn, khó khắn,
đầy cay đắng. Bà thầm lặng chịu mọi đau đớn mặc chồng đánh đập nhưng không
kêu lên một tiếng, không chống trả, không trốn chạy. "Tình thương
con cũng như nỗi đau, sự thâm trầm trong việc hiểu thấu các lẽ đời hình như mụ
chẳng để lộ ra bên ngoài". Một sự cam chịu đáng chia sẻ, cảm thông của tác
giả đối với người đàn bà.
-
Người đàn ông độc ác: cuộc sống đói nghèo, lam lũ đã biến "anh con
trai" cục tính nhưng hiền lành xưa thành một người chồng vũ phu. Lão đàn
ông "mái tóc tổ quạ", "chân chữ bát ", "hai con mắt đầy
vẻ độc dữ" vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ nhưng cũng vừa là thủ phạm
gây nên bao đau khổ cho người thân của mình". Thể hiện thái độ vừa giận vừa
thương đối với số phận của người đàn ông.
-
Chị em thằng Phác: bị đẩy vào tình thế khó xử. Chị thằng Phác, một cô bé
yếu ớt mà can đảm, ngăn em trai làm việc trái luân thường đạo lí. Thằng Phác
thương mẹ theo cách một đứa con trai vùng biển, muốn bảo vệ mẹ tránh những trận
đòn của cha nó. Nó "lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt người mẹ,
như muốn lấy đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”,
"nó tuyên bố với các bác ở xưởng đóng thuyền rằng nó còn có mặt ở dưới biển
này thì mẹ nó không bị đánh". Hình ảnh chị em thằng Phác khiến người đọc cảm
động bởi tình thương mẹ dạt dào.
-
Nghệ sĩ nhiếp ảnh: Phùng căm ghét sự áp bức, bất công, sẵn sàng làm tất
cả vì điều thiện và lẽ công bằng. Anh ngỡ
ngàng trước vẻ đẹp tinh khôi của thuyền và biển lúc bình minh. Một người làm
nghệ thuật như anh không tránh khỏi nỗi tức giận khi phát hiện ra sự bạo hành của
cái xấu, cái ác đằng sau vẻ đẹp huyền ảo trên biển. Phùng hiểu rõ: trước khi một
nghệ sĩ biết rung động trước cái đẹp, hãy làm một người biết yêu, ghét, vui, buồn
trước mọi lẽ đời, biết hành động để có một cuộc sống xứng đáng với con người.
Câu 5: Cách xây dựng cốt truyện của
Nguyễn Minh Châu trong tác phẩm này có điều gì độc đáo?
- Phùng là một nghệ sĩ anh nhìn đời
bằng con mắt chân thực , anh rung động, say mê trước vẻ đẹp huyền ảo - thơ mộng
của thuyền và biển. Trong giây phút mà tâm hồn đang thăng hoa cùng cảm xúc lãng
mạn, thì Phùng phát hiện ra hiện thực nghiệt ngã của đôi vợ chồng bước ra từ
con thuyền "thơ mộng".
-
Bên cạnh người đàn bà nhẫn nhục chịu đựng "đòn chồng",
Phùng được chứng kiến phản ứng của chị
em thằng Phác trước sự hung bạo của cha đối với mẹ. Từ đó, anh đã có sự thay đổi
cách nhìn đời. Anh thấy rõ những ngang trái trong gia đình thuyền chài, hiểu
sâu thêm tính cách người đàn bà, chị em thằng Phác, hiểu thêm người đồng đội (Đẩu)
và hiểu thêm chính mình.
=> Nguyễn Minh Châu đã xây đựng
một tình huống trớ trêu nhưng ở đó nêu lên mối quan hệ chặt chẽ giữa văn học và
hiện thực cũng như những vấn để phức tạp của cuộc sống, kể cả bi kịch số phận
con người. Tình huống truyện mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời sống
Câu 6: Ngôn ngữ người kể chuyện và
ngôn ngữ nhân vật trong chuyện có điểm gì đáng chú ý?
-
Ngôn ngữ người kể chuyện: là lời kể của nhân vật Phùng, qua sự hóa thân
của tác giả. Ở vị trí người kể chuyện đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo,
lời kể trở nên khách quan, chân thật, giàu sức thuyết phục.
-
Ngôn ngữ nhân vật: phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người.
