A. Lý thuyết
I. Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật
Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình thay đổi về số lượng (tăng kích thước và khối lượng của cơ thể ) nhờ tăng số lượng và kích thước tế bào.
Phát triển ở cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởn , phân hóa (biệt hóa) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.
Dựa vào biến thái, chia phát triển của động vật thành những kiểu sau:
- Phát triển không qua biến thái
- Phát triển qua biến thái
- Phát triển qua biến thái hoàn toàn
- Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
II. Phát triển không qua biến thái
Đặc điểm:
- Con non có đặc điểm, hình thái, cấu tạo, sinh lí tương tự với con trưởng thành
- Con non phát triển thành con trưởng thành không trải qua giai đoạn lột xác
a. Giai đoạn phôi thai
Diễn ra trong dạ con của thú
Hợp tử phân chia => phôi => phân hóa tế bào cơ quan => thai nhi
b. Giai đoạn sau sinh
Con sinh ra lớn lên trưởng thành
III. Phát triển qua biến thái
1. Phát triển qua biến thái hoàn toàn
Ấu trùng có hình thái, cấu tạo, sinh lí khác con trưởng thành
Qua nhiều lần lột xác và giai đoạn trung gian (nhộng ở côn trùng, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành)
a. Giai đoạn phôi
Diễn ra trong trứng đã thụ tinh
Hợp tử phân chia => phôi => Phân hóa tế bào cơ quan của ấu trùng chui ra từ trứng
b. Giai đoạn hậu phôi
lột xác
Ấu trùng --------> nhộng ---> Con trưởng thành
2. Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
Ấu trùng có đặc điểm hình thái, cấu tạo, sinh lí gần giống con trưởng thành
Qua nhiều lần lột xác, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành
Giai đoạn phôi (diễn ra trong trứng đã thụ tinh): Hợp tử phân chia => phôi => Phân hóa tế bào cơ quan của ấu trùng chui ra từ trứng
Giai đoạn hậu phôi : Ấu trùng --> Con trưởng thành
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1: Trang 151 sgk Sinh học 11
Phân biệt sinh trưởng với phát triển.
Trả lời
Sinh trưởng là quá trình thay đổi về số lượng (tăng kích thước và khối lượng của cơ thể) nhờ tăng số lượng và kích thước tế bào.
Phát triển là quá trình thay đổi về số lượng và chất lượng trong cơ thể. Khi nói đến phát triển phải nói tới 3 yếu tố cơ bản sau đây:
- Sinh trưởng: thay đổi về kích thước và khối lượng cơ thể.
- Phân hóa tế bào (biệt hóa tế bào) hình thành các cơ quan. Sự phân hóa tế bào diễn ra mạnh nhất ở giai đoạn phát triển phôi thai.
- Tạo hình dáng đặc trưng cho cơ thể và các cơ quan.
Câu 2: Trang 151 sgk Sinh học 11
Cho biết tên vài loài động vật có phát triển không qua biến thái, qua biến thái hoàn toàn và qua biến thái không hoàn toàn.
Trả lời
Động vật phát triển khống qua biến thái: Cá chép, rắn, bồ câu, chó...
Động vật phát triển qua biến thái hoàn toàn: Cánh cam, tằm (nhộng, bướm), bọ rùa...
Động vật phát triển qua biến thái không hoàn toàn: bọ ngựa, châu chấu, cào cào...
Câu 3: Trang 151 sgk Sinh học 11
Tại sao sâu bướm phá hoại cây cối, mùa màng rất ghê gớm, trong khi đó bướm trưởng thành thường không gây hại cho cây trồng?
Trả lời
Sâu bướm ăn lá cây nhưng không có enzim tiêu hóa xenlulôzơ nên tiêu hóa và hấp thụ hiệu quả thấp vì vậy sâu phải ăn rất nhiều lá cây mới đáp ứng được nhu cầu chất dinh dưỡng cho cơ thể, trong khi đó bướm chỉ ăn mật hoa nên không phá hoại cây trồng mà còn giúp cầy trồng thụ phấn.
Câu 4: Trang 151 sgk Sinh học 11
Phát triển của ếch (hình 37.5) thuộc kiểu biến thái hoàn toàn hay không hoàn toàn? Tại sao?
Trả lời
Quá trình sinh trưởng và phát triển của ếch thuộc loại biến thái hoàn toàn vì ấu trùng (nòng nọc) rất khác ếch trưởng thành về hình thái, cấu tạo và sinh lí.