Bài 28: Thực hành: Xem băng hình về tập tính của sâu bọ

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Tóm lược nội dung chính

Sâu bọ thuộc ngành chân khớp. Đây là lớp động vật vô cùng phong phú với hơn một triệu loài, chúng giữ một vai trò quan trọng trong giới tự nhiên.

1.1.1. Về giác quan

Sâu bọ có đủ 5 giác quan:

Xúc giác biểu thị dưới dạng các lông và các râu của chúng, đặc biệt là hai râu dài của chúng.

Khứu giác ở dạng các hố trên râu.

Khứu giác của loài ruồi rất nhạy.
Ở vài loài bướm, chúng có thể nhận ra các mùi (hooc môn) của nhau cách xa hàng km.

Vị giác là các nhú lồi ở tua miệng hay ở bàn chân. Sâu bọ là những nhà vô dịch nhận ra các vị dù nồng độ rất loãng.

Thị giác của sâu bọ rất đặc biệt. Một số loài có mắt kép,có thể điều chỉnh để nhìn thấy tia tử ngoài. Một số loài vừa có mắt đơn vừa có mắt kép. Chúng có thể nhìn với góc nhìn rất rộng.

Thính giác các râu và các lông của sâu bọ rất nhạy với dao động âm, giúp chúng định hướng nguồn âm phát ra, thậm chí loài muỗi còn nghe được siêu âm. Người ta chế ra các máy phát thu hút chúng.

1.1.2. Về thần kinh

Não sâu bọ phát triển có 3 phần: Não trước, não giữa và não sau.

⇒ Đây chính là cơ sở lưu giữ, di truyền những tập tính bản năng của sâu bọ.

1.1.3. Tập tính

Phần lớn các sâu bọ trải qua nhiều giai đoạn biến thái trong một vòng đời:

Bướm trưởng thành, giao phối đẻ trứng, trứng nở ra sâu.
Sâu phát triển thành ấu trùng, ấu trùng biến thái thành con trưởng thành.

Cào cào, châu chấu biến thái không hoàn toàn:

Trứng nở ra cào cào con và lột xác nhiều lần ra cào cào trưởng thành.
Con trưởng thành bao giờ cũng có 3 đôi chân, đầu có 2 đôi râu, và hô hấp bằng hệ thống ống khí.

Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng,… có giai đoạn sâu, ấu trùng kéo dài tới 3 năm, còn trong giai đoạn trưởng thành ngắn, hầu như chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống.

1.1.4. Môi trường sống

Môi trường sống của các giai đoạn cũng khác: ấu trùng của chuồn chuồn (con bà mụ) sống dưới nước.
Sâu bọ sống thích nghi với môi trường.

Trong điều kiện thuận lợi chúng sinh sôi nảy nở rất nhiều gây ra đại dịch: châu chấu, rầy nâu…

Một số loài như mối, muỗi,… Gây hại cho con người.

⇒ Nhưng ở góc độ môi trường thiên nhiên không thể thiếu chúng.

Nhiều loài sâu bọ có khả năng ngụy trang tránh kẻ thù, chúng thay đổi dáng vẻ bề ngoài như cảnh vật môi trường quanh nó.
Nhiều loài ong, mối, kiến,… sống tập trung thành đàn có tổ chức chặt chẽ như một “xã hội”. Tất nhiên đây chỉ là bản năng.

Sâu bọ xuất hiện rất sớm trong lịch sử tự nhiên.
Nhiều triệu năm về trước con gián vẫn như bây giờ.
Sâu bọ sống ở khắp mọi nơi trên trái đất.

1.1.5. Lợi ích của sâu bọ

Sâu bọ có nhiều loài có ích cho nhà nông như loài ong thụ phấn cho hoa… một số được khai thác làm dược liệu, thực phẩm.
Nhiều loài thiên địch của nhau.
Nhà nông lợi dụng những con có ích để tiêu diệt các sâu bọ có hại: Bọ ăn sâu, ong mắt đỏ…

1.2. Thu hoạch

Tên ĐV quan sát	Môi trường sống	Cách dinh dưỡng	Làm tổ	Sinh sản	Tự vệ, tấn công
Châu chấu	Trên cạn	Chồi và lá cây	Trong đất 2-3cm	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Ong	Trên cây	Mật hoa, Sâu non	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái hoàn toàn)	Kim độc
Bướm	Trên không	Hút dịch hoa	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Kiến	Mặt đất, trên cây	Ăn tạp	Dưới đất	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Tiết dịch cay
Bọ rùa	Trên cây	Các loài Rệp	Mặt sau lá cây	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Dế trũi	Trên cạn	Trùng đất	Dưới đất	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	ẩn nấp trong hang
Bọ xít	Trên cây	Nhựa cây	Trong hốc	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Tiết dịch cay, hôi
Sâu ăn tạp	Trên đất, trên cây	Các phần của cây	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	ẩn nấp dưới lá, hốc cây