A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

  • Chu Mạnh Trinh (1862 – 1905), tự là Cán Thần hiệu là Trúc Vân
  • Ông sinh ra mảnh đất Phú Thị Hưng Yên. Ông là người học rộng tài cao lớn lên ông đỗ tiến sĩ làm quan đến chức Án sát
  • Ông là người say mê cảnh văn thơ cảnh đẹp Tác phẩm tiêu biểu: Trúc vân thi tập, thanh tâm tài nhân thi tập, một số bài thơ khác.

2. Tác phẩm

  • Hoàn cảnh sáng tác: Hương Sơn là một quần thể thắng cảnh và kiến trúc nổi tiếng ở huyện Mĩ Đức, Hà Nội. Bài thơ được nhà thơ sáng tác khi ông đến trông coi việc trùng tu lại chùa Hương. Vốn là người say mê những danh lam thắng cảnh của đất nước cho nên nhà thơ tức cảnh làm thơ.
  • Bài thơ Bài ca phong cảnh Hương Sơn làm theo thể hát nói, có biến thể. Bài thơ có thể chia thành ba đoạn:
    • Đoạn 1 (bốn dòng thơ đầu): giới thiệu thắng cảnh Hương Sơn, nhận xét tổng quát về cảnh đẹp và thể hiện tình cảm.
    • Đoạn 2 (Từ "Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái... Ghập ghềnh mấy lối uốn thang mây"): Tả cảnh đẹp Hương Sơn. Cảnh Hương Sơn mang vẻ đẹp của chốn tiên cảnh, như một bức tranh đẹp và nhiều sắc màu.
    • Đoạn 3 ( phần còn lại): Suy nghĩ của nhà thơ về giang sơn đất nước. Đoạn thơ này có thể gắn với hiện thực đất nước để hiểu rộng và sâu hơn giá trị của bài thơ. Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước tha thiết qua một thắng cảnh của đất nước và tâm sự sâu kín của một nhà thơ về đất nước, cuộc đời

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Bố cục

- Đoạn 1 (bốn dòng thơ đầu): giới thiệu thắng cảnh Hương Sơn, nhận xét tổng quát về cảnh đẹp và thể hiện tình cảm.

- Đoạn 2 (Từ "Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái... Ghập ghềnh mấy lối uốn thang mây") : Tả cảnh đẹp Hương Sơn. Cảnh Hương Sơn mang vẻ đẹp của chốn tiên cảnh, như một bức tranh đẹp và nhiều sắc màu.

- Đoạn 3 ( phần còn lại) : Suy nghĩ của nhà thơ về giang sơn đất nước. Đoạn thơ này có thể gắn với hiện thực đất nước để hiểu rộng và sâu hơn giá trị của bài thơ. Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước tha thiết qua một thắng cảnh của đất nước và tâm sự sâu kín của một nhà thơ về đất nước, cuộc đời.

Câu 1 (Trang 51 sgk ngữ văn 11 tập 1)

- Tác giả có cái nhìn bao quát về cảnh vật khi Chu Mạnh Trinh đến chùa Hương, thể hiện qua câu “Bầu trời cảnh Bụt”

    + Không gian của núi non, sông nước, mây trời

    + Cái thú của việc tới Hương Sơn là sự ao ước của nhiều nhà thơ trong đó có tác giả

    + Cảnh vật thiên nhiên cũng là cảnh tôn giáo

    + Lòng ngưỡng mộ với cảnh Phật là cảm nhận tinh tế của một nhà thơ

    + Giọng thơ khoan thai, nhẹ nhàng như ru, như mời mọc

    + Tâm hồn thi sĩ như bâng khuâng, lảng bảng trong tĩnh tại của tâm linh mà vẫn tỉnh táo lạ thường

⇒ Sự hòa quyện giữa vẻ đẹp thiên nhiên, cảm hứng tôn giáo với tinh thần yêu nước của quê hương, đất nước qua đó thể hiện sự tài hoa của tác giả

Câu 2 (trang 51 sgk ngữ văn 11 tập 1)

Nhà thơ cảm giác của khách vãn cảnh Hương Sơn khi tiếng chuông chùa:

    + Du khách từ cái thế giới đầy biến động ngoài kia dường như giác ngộ

    + Con người đi vào cảnh thảng thốt với tiếng chày kình

    + Tất cả dường như rũ bỏ những muộn phiền trần gian để hòa với không khí linh thiêng chốn Phật đường

    + Sinh khí Hương Sơn vô hình hiện hữu trong tất cả sự vật

⇒ Tác giả nắm bắt được tinh thần, thần tình

Câu 3 (Trang 51 sgk ngữ văn 11 tập 1)

Cách miêu tả của nhà thơ làm cho cảnh vật trở nên có hồn, phảng phất không khí thần tiên, thoát khỏi những thứ phàm tục trốn hồng trần:

    + Bức tranh Hương Sơn vẫn đẹp và trở nên thơ mộng vô cùng: cảnh Hương Sơn “nhác trông như gấm dệt”

    + Những câu thơ rất mực trong sáng, đó là sản phẩm thẩm mĩ cao độ

⇒ Tác giả yêu cảnh vật thiên nhiên cũng chính là cách thể hiện lòng yêu nước, yêu quê hương