.jpg)
A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Đọc đoạn trích và trả lời các câu hỏi: (đoạn trích trong sgk trang 112)
- Đoạn trích viết về: ảnh hưởng Pháp đến thơ ca Việt Nam. Quan điểm trong bài được tác giả thể hiện như sau: "Hồn thơ Pháp hễ được chuyển vào thơ Việt là đã Việt hóa hoàn toàn... Thi văn Phap không làm mất bản sắc Việt Nam. Những sự mô phỏng ngu muội lập tức bị đào thải."
- Các tác giả đa sử dụng thao tác lập luận chủ yếu đó là phân tích là chủ yếu. Ngoài ra trong đoạn trích còn dùng thao tác so sánh, bác bỏ, bình luận.
- Không thể quan niệm rằng một bài (đoạn) văn càng có nhiều thao tác lập luận thì càng hấp dẫn được, bởi vì khi tác giả bài viết đó không nắm vững cách dùng các thao tác lập luận thì sẽ không phát huy được ưu điểm của các thao tác đó. Chính vì vậy, việc sử dụng nhiều thao tác lập luận chưa chắc đã có thể đạt được mục đích như mong muốn. Phải dựa vào mục đích, yêu cầu của bài ra để chọn lựa thao tác lập luận cho phù hợp. Sự thành công của các thao tác lập luận trong bài được đánh giá bằng việc có làm nổi bật lên mục đích và yêu cầu đề ra hay không.
2. Trong một bài văn nghị luận bàn về một trong những phẩm chất mà người thanh niên ngày nay cần có, có thể trình bày như sau:
- Bước thứ nhất:
- Chủ đề của bài văn: phẩm chất cụ thể trong bài là phẩm chất nhân ái (tức yêu thương con người)
- Luận điểm chính:
- Tại sao đây lại là phẩm chất mà người thanh niên ngày nay cần có?
- Người thanh niên cần rèn luyện như thế nào để có thể đạt được phẩm chất đó?
- Phẩm chất này giúp ích như thế nào cho thế hệ trẻ tương lai?
- Bước thứ hai:
- Lựa chọn luận điểm: Phẩm chất này giúp ích như thế nào cho thế hệ trẻ tương lai? Luận điểm này nằm trong phần cuối của phần thân bài.
- Viết câu mở đầu cho luận điểm này và liên kết với đoạn văn trên: ta có thể tóm lược lại đoạn trên và giới thiệu mục đích chính (tức luận điểm) trong đoạn văn này.
- Đưa ra nhiều luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm trên như:
- Giúp các bạn trẻ cân bằng bản thân trong khi xã hội ngày càng rối ren.
- Giúp các bạn sống có ý nghĩa.
- Các luận cứ trên có thể sử dụng thao tác lập luận: so sánh, bình luận và bác bỏ.
- Bước ba:Viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh theo các luận điểm đa triển khai như trên.
B. LUYỆN TẬP
Câu 1: Tìm hiểu sự vận dụng các thao tác lập luận trong đoạn trích "Thi nhân Việt Nam" của Hoài Thanh - Hoài Chân.
a. Đoạn trích viết về ảnh hưởng Pháp trong thơ Việt (thơ mới).
Quan điểm của tác giả đối với vấn đề đó: Thừa nhận có ảnh hưởng Pháp tron Thơ mới nhưng khẳng định thơ văn Pháp không làm mất bản sắc dân tộc Việt Nam trong Thơ mới.
b. Các tác giả đã sử dụng thao tác phân tích là chủ yếu. Ngoài ra trong đoạn trích còn dùng thao tác so sánh, bác bỏ, bình luận.
c. Không phải bất kì một bài, một đoạn văn càng sử dụng nhiều thao tác lập luận, thì càng có sức hấp dẫn. Muốn sử dụng có hiệu quả các thao tác lập luận người viết cần nắm vững vấn đề lập luận, mục đích lập luận. Cần sử dụng thao tác nào là chính, lúc nào nên sử dụng các thao tác khác.
Câu 2: Giả sử anh (chị) phải tập trình bày một luận điểm trong bài văn nghị luận bàn về một trong những phẩm chất mà người thanh niên ngày nay phải có, cần tiến hành theo các bước sau:
a. Bước thứ nhất
- Xác định chủ thể của bài văn: chọn vấn đề sẽ bàn (phẩm chất theo bạn đó là gì? sự năng động, sự nhạy bén, sáng tạo, có tri thức...)
- Xây dựng dàn ý:
+ Những yêu cầu của thời đại hôm nay đối với người thanh niên.
+ Để đáp ứng yêu cầu đó của thời đại, người thanh niên cần có phẩm chất ...
+ Người thanh niêm cần làm gì để có được phẩm chất ấy, cũng như duy trì và phát triển nó?
b. Bước thứ hai
Suy nghĩ cách trình bày một luận điểm trong phần thân bài của dàn ý vừa xây dựng:
- Chọn luận điểm nào để trình bày?
- Luận điểm đó nằm ở vị trí nào trong bài văn?
- Viết câu chủ đề.
- Tổ chức các luận cứ theo hình thức lập luận nào để có thể làm nổi bật nhất luận điểm vừa được nêu ra? (phân tích, bác bỏ, so sánh hay bình luận).
- Nên sử dụng kèm theo các thao tác lập luận.
c. Bước thứ ba
- Từ các bước chuẩn bị trên, các em tập viết thành một (hoặc một số) đoặn văn. (Chú ý tính liên kết giữa câu với câu, đoạn với đoạn; thể hiện rõ phong cách ngôn ngữ chính luận.
- Trình bày bài tập trước lớp, chỉnh sửa theo ý kiến góp ý của tập thể để viết bài đạt chất lượng cao hơn.
Câu 3: Luyện tập sau tiết học.
- Viết đoạn văn triển khai một luận điểm khác của dàn ý đã xây dựng.
- Cho các vấn đề sau:
+ Một bài thơ (bài hát, bộ phim) đang gây nhiều tranh cãi.
+ Vấn đề tiếp thu những tinh hoa của văn hóa nhân loại trong bối cảnh thế giới đang có xu hướng trở thành một ngôi nhà chung.
+ Nên hay không nên bàn về những nhược điểm của người Việt Nam?
Dựa vào quy trình luyện tập trên lớp, hãy viết một bản nghị luận ngắn, có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận về một trong các vấn đề trên.
Gợi ý: Chọn vấn đề thứ ba.
Có thể trình bày theo các ý sau:
- Nêu những vẻ đẹp của người Việt Nam (Dùng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động, giàu nhân ái...). Khẳng định: đó là niềm tự hào dân tộc; là sự ngưỡng mộ của bạn bè trên thế giới; là những phẩm chất giúp chúng ta xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Người Việt Nam vẫn còn nhiều nhược điểm (ví dụ: sự trì trệ bảo thủ trong công việc; đấu tranh chống ngoại xâm thì xả thân quên mình nhưng đấu tranh chống tiêu cực còn kiêng nể, né tránh...). Chỉ ra tác hại của những nhược điểm.
- Khẳng định quan điểm: cần bảo vệ nhược điểm của người Việt Nam. Đó là một cách "cải tạo quốc dân tính" như nhà văn Lỗ Tấn (Trung Quốc) đã từng làm.