A.KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. Hai thành phần nghĩa của câu

Câu 1: So sánh hai cặp câu:

  • Câu a1 và a2:
    • Giống nhau: cả hai câu đều đề cập đến cùng một sự việc : Chí Phèo từng có thời “ ao ước có một gia đình nhỏ”.
    • Khác nhau:
      • Câu a1 : kèm theo sự đánh giá chưa chắc chắn về sự việc ( từ “ hình như”).
      • Câu a2 : đề cập đến sự việc đã xảy ra trong quá khứ.
  • Câu b1 và b2:
    • Giống nhau: cùng đề cập đến sự việc : “ người ta cũng bằng lòng”.
    • Khác nhau:
      • Câu b1 : thể hiện sự đánh giá chủ quan của người nói về kết quả sự việc.
      • Câu b2 : đơn thuần chỉ đề cập đến sự việc.

II. Nghĩa sự việc

Nghĩa sự việc của câu thường được biểu hiện nhờ những thành phần ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 9 sgk ngữ văn 11 tập 2

Hãy phân tích nghĩa sự việc trong từng câu thơ ở bài thơ "Câu cá mùa thu" của Nguyễn Khuyến.

Bài làm:

  • Câu 1: diễn tả hai sự việc (Ao thu lạnh lẽo và nước trong veo) đều là các trạng thái.
  • Câu 2: diễn tả một sự việc - đặc điểm (chiếc thuyền - bé).
  • Câu 3: một sự việc - quá trình (sóng - gợn).
  • Câu 4: một sự việc - quá trình (lá - đưa vèo).
  • Câu 5: gồm hai sự việc - một quá trình (từng mây - lơ lửng) và một đặc điểm (trời - xanh ngắt).
  • Câu 6: gồm hai sự việc - một quá trình (ngõ trúc - quanh co) và một đặc điểm (khách - vắng teo).
  • Câu 7: hai sự việc - đều là các tư thế (tự gối, ôm cần).
  • Câu 8: một sự việc - hành động (cá - đớp).

Câu 2: Trang 9 sgk ngữ văn 11 tập 2

Tách nghĩa tình thái và nghĩa sự việc trong các ví dụ.

Bài làm:

  • Trong câu "có một ông rể quý như Xuân kể cũng danh giá thực, nhưng cũng đáng sợ lắm"
    •  Nghĩa sự việc : nói về xuân.
    • Nghĩa tình thái : sự công nhận sự danh giá là có thực, nhưng chỉ thực ở một phương diện nào đó, còn ở phương diện khác thì đều là đáng sợ.
  • Trong câu "có lẽ hắn cũng như mình chọn nhầm nghề mất rồi"
    • Nghĩa sự việc : quản ngục nghĩ về việc chọn nghề của mình và thầy thơ lại.
    • Nghĩa tình thái : thể hiện một phỏng đoán chỉ mới là khả năng, chứ chưa hoàn toàn chắc chắn về việc chọn nhầm nghề.
  • Trong câu "dễ họ cũng phân vân như mình, vì đến chính ngay mình, mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay là không". Câu này có hai sự việc và hai tình thái :
    • Sự việc 1 :  họ cũng phân vân như mình.
    • Nghĩa tình thái 1: thái độ phỏng đoán, chưa chắc chắn ( từ “ dễ” = “ có lẽ)
    •  Sự việc 2 : mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay không.
    • Nghĩa tình thái 2: nhấn mạnh bằng các từ tình thái ( “đến ngay chính mình”).

Câu 3: Trang 9 sgk ngữ văn 11 tập 2

Chọn từ ngữ thích hợp nhất có thể điền vào chỗ trống để câu thể hiện đúng hai thành phần: nghĩa sự việc và nghĩa tình thái.

Bài làm:

  • Trong câu "một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài,/.../ không phải là kẻ xấu hay là vô tình". Nói đến một người có nhiều phẩm chất tốt đẹp (biết kính mến khí phách, biết tiếc, biết trọng người có tài) thì không phải là người xấu. Phù hợp với phần nghĩa sự việc ấy, chỉ có thể là tình thái từ mang tính khẳng định mạnh mẽ, vì thế nên cần chọn từ hẳn.
  • Đáp án : hẳn.